V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

  Portlash impulsini nazorat qiluvchi asbob ПКВИ-ЗМ.
a) umumiy ko‘rinishi; b) prinsipial sxemasi: 
1
 – yuklanuvchi qarshilik;  
2
 – taqqoslovchi qurilma; 
3
 – generator; 
4
 – ta’minot manbayi.

---

173
Asbob korpus va chiqarib olinadigan qismdan iborat. Chiqarib 
olinadigan qismi korpusga to‘rtta vint bilan mahkamlanadi. Shu vint-
lardan bittasi plombalab qo‘yiladi. Korpusda energiya ta’minoti uchun 
alohida kamera mavjud, bu esa asbobni bo‘laklarga ajratmasdan  
energiya manbayini almashtirish imkonini beradi. Asbob korpusining 
qopqog‘i ishlatish vaqtida ochiq turadi, uning ichiga asbobdan foyda-
lanish tartibini ko‘rsatuvchi yo‘riqnoma joylashtirilgan. Asbobning old 
panelida uni boshqarish qismi joylashtirilgan, svetosignal (yorug‘lik 
signali) tablosi va tekshirilayotgan portlatish asbobini ulashga xizmat 
qiladigan klemmalari o‘rnatilgan.
Kuchlanish davomiyligini tekshirilayotgan asbobdagi zaruriy  
impuls davomiyligiga mos ravishda kechiktirish yaratuvchi qurilma 
bilan nazorat etiladi.
Nazorat qilinadigan impulsning davom etish muddati kechikish 
muddatidan katta bo‘lsa, taqqoslovchi qurilma indikatorga impuls 
beradi, agar impulsning davom etish muddati kechikish muddatidan 
kichik bo‘lsa, indikatorga impuls berilmaydi.
Portlatish asbobida yaratiladigan impuls energiyasi maxsus 
 
sxemada  tekshiriladi,  agar  u  belgilangan  miqdorga  muvofiq  kelsa, 
 
impulsni tok nazorat sxemasiga o‘tkazadi.
Portlatuvchi asbob yuzaga keltirgan tok kafolatlangan tok bilan  
teng yoki ko‘proq bo‘lsa, u indikatorga impuls beruvchi sxemaga  
muvofiq nazorat qilinadi.
Elektr toki yo‘nalishini o‘zgartiruvchi perekluchatel 
P
2
 ning I ho-
latida portlatish asbobi impulsining davomiyligi tekshiriladi. Bunda 
perekluchatel 
P
1
 portlatuvchi asbob yuzaga keltiradigan kuchlanish-
ning miqdoriga qarab ikkita holatning birida turishi kerak.
Perekluchatel holatlarining birida portlatuvchi asbobning uza-
tadigan impulsi tekshiriladi, agar 4 ms dan so‘ng ham portlatuvchi 
asbobning qisib turadigan klemmasida kuchlanish mavjud bo‘lsa, 
tiratron 
L
1
 nurlanadi. Bu tekshirilayotgan asbobda kuchlanish belgi-
langan me’yordan (4 ms) ko‘p ekanligiga guvohlik beradi. Agar tek-
shirilayotgan asbobda impuls davomiyligi (4 ms) ortiq bo‘lmasa, faqat 
tiratron 
L
2
 nurlanadi.
Perekluchatel 
P
2
 (impuls)ning II holatida yuklama qarshiliklar 
blokining qo‘pol va aniq rostlash perekluchatellari yordamida port-
latish asbobining hisoblangan yuklanish qarshiligi rostlanadi. Agar 
tok impulsi 3 

 10
–3
A
2
 

 s dan kichik, yoki tok impulsi shunday  

---

174
impulsga yetish paytida yuklama qarshilikdagi tok kafolatlangan  
qiymatidan (1 A) kam bo‘lsa, tiratron 
L
1
 nurlanmaydi (chaqnamay-
di), demak, tekshirilayotgan asbob nosoz (ya’ni buzilgan) hisoblanadi.