V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

SHAXS AXLOQIY SALOMATLIGI 
OMILLARI 
 
Axloqiy 
hissiyotlar 
 
Axloqiy 
ko’nikmalar 
 
Axloqiy mavqe 
 
Axloqiy o’z-o’zini 
nazorat qilish 
 
Odamning fuqaro 
sifatida o’z hissiyotlari 
vositasida sodir 
bo’layotgan voqyea-
hodisalarga nisbatan 
his-kechinmalari, 
taassurotlari, 
g’ururlanishi yoki rad 
etishining ko’rinishi 
Axloqiy xulq-
atvor-ning 
amaliy 
ko’rinishlari, 
shaxsning 
haqiqiy 
tarbiyalangan
-lik darajasi 
 
 
Shaxsning axloqiy 
va ma’naviy 
mo’ljallari, axloqiy 
qarashlari va 
hayotiy maqsad-
muddaolariga nis-
batan mas’uliyati, 
uni vijdonan 
bajarishga moyilligi, 
pokligi 
Shaxsning o’zini 
o’zi baholashi 
mezoni, odamlar 
orasida o’zini tuta 
bilishi (axloqan 
chiniq-qanligi), 
axlo-qiylik yo’lida 
hyech narsadan 
qaytmasligi 

---

 
243 
“Otalar so’zi” ham bor: “Kishida odob bo’lsa, ilm ham bo’lishi lozim. Odob aqlga bog’liq narsa. 
Aql ustiga odob ham qo’shilsa, nur ustiga nur bo’ladi. Ulug’lik aqlu odob bilan vujudga keladi. 
Aqlning qadri odob bilan, boylik qadri saxovat bilan, quvvat qadri bahodirlik bilan oshadi”. 
Hozirgi  bozor  iqtisodiyotidagi  insoniy  munosabatlarda  rahbarlar  ham  menejerlar  ham 
xodimlarning,  mutaxasisislarning  eng  birinchi  navbatda  ma’naviy  qiyofasi  va  axloqiy 
normalarga  vijdonan  bo’ysunishiga  qarab  baholamoqdalar.  Zero,  bunday  odam  birovning 
haqqiga  ko’z  olaytirmaydi,  jamoadagi  ma’naviy  muhitni  buzmaydi,  o’ziga  yuklatilgan 
mas’uliyatni o’z iqtidori doirasida teran baholab, ishni qiyomiga yetkazib bajaradi. 
Klassik iqtisodiyotning namoyondasi bo’lgan 
Adam
 
Smit
 ham o’zining “Axloqiy hissiyotlar 
nazariyasi”  kitobida  odamning  axloqiy  mohiyatiga  ko’ra  ikki  xil  bo’lishi  to’g’risida  shunday 
yozgan  edi:  “..o’zgalar  dardiga  befarq  bo’lmagan”  –  yoqimtoy  va  “faqat  o’z  manfaatini 
o’ylaydigan” - egoist, xudbin odam. Uning fikricha, odamlar nazarida yoqimtoy va kerakli inson 
eng  avvalo  ahloqiy  hislar  sohibiki,  u  ishlab  chiqarish  manfaatlari  bilan  o’z  manfaatlarini, 
kasbdoshlari manfaatlari bilan uyg’un tasavvur eta oladi va hyech kimga ziyon yetkazmaydi, 
xudbinlik chegarasiga yaqinlashmaydi”. Bu fikrlar bizning globallashuv va bozor qonunlari to’la 
qaror topgan davrimizda ham o’z dolzarbligini kamaytirgani yo’q.