V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

ijtimoiy  fasilitasiya
  hodisasi  doirasida  bir  shaxs  uchun 
boshqalarning  borligi  faktini  uning  faoliyati  tempiga  ijobiy  ta’sir ko’rsatuvchi narsa deb e’tirof 
etsa, 
ingibisiya 
bilan  tormozlovchi  ta’sirlarni  tushuntiradi.  Masalan,  sinf sharoitida bolaning 
nutq malakasi tezroq takomillashadi, tezroq matematik amallarni yechishga o’rganadi, ahloqiy 
sifatlar  u  yoki  bu  tomonga  tezroq  o’zgaradi,  faqat  qo’yilgan  vazifa  soddaroq,  mexanik 
yechimlarni talab qilsa. Ingibisiya esa masalan, yuqorida aytilganday, a’lochi bolaning kuchini 
e’tirof  eta  olish,  qoloqning  umuman  aqliy  sifatlarini  tormozlashi  mumkin.  Ya’ni,  murakkab 
muammolarni hal qilishda ko’pchilikning bo’lishi tormozlovchi ta’sirga ega bo’ladi. 
Katta guruhlar, yoki olomon misolida ham shuni aytish mumkinki, olomon ichida odam 
baqiriq-chaqiriqqa kuch topishi mumkin, hissiyotlari jo’nbushga kelishi mumkin, lekin to’polon 
tugagach,  yana  konstruktiv  xulosalarga  kelishi,  shaxs  sifatida  o’zining  ijobiy  tomonlarini 
ko’rsata  olmaydi,  masalan,  gapirish  layoqatini  yo’qotishi  mumkin.  Masalan,  ayrim  odamlar 
ko’pchilik orasida hayajonlanib, gapini ham yo’qotib qo’yadi. Nima uchun shunday? 
 
biz o’zgalar bahosiga tobemiz, odamlar nima qanday o’ylaydi, deb qayg’uramiz, 
shuning uchun instistik tarzda ularga ergashib, o’zligimizni yo’qotamiz; 
 
ko’pchilik ichida diqqat-e’tiborimiz masala yoki muammoning mohiyatiga emas, 
balki  odamlarning  o’ziga  qaratilib  qoladi.  Shuning uchun bo’lsa kerak, ayrim paytlarda voiz 
aynan boshida o’zi mo’ljallagan gaplarni emas, auditoriya kayfiyatiga mos gaplarni aytib, aslida 
aniq, ma’nili ma’lumot bermay ketib qoladi. 
Gruppaviy hamkorlik to’g’risida gap ketganda, yana shu narsani aytish lozimki, 
o’zgalar 
oldidagi mas’uliyat bir kishiga konkret topshirilsa
, uning samaradorligi, hammani birdan bitta 
vazifaga  birlashtirib,  mas’uliyat  teng  bo’lingan  sharoitdagidan  yuqoriroq  bo’ladi.  Bu 
adabiyotlarda,  ba’zan  “ijtimoiy  dangasalik”  fenomeni  deb  ham  yuritiladi.  Bu  yuqorida 
ta’kidlangan,  hamma  bir  xil  fikr  yuritgan  yerda  hyech  kim  o’ylamaydigan  bo’lib  qoladi, 
tamoyiliga o’xshaydi. Shuning uchun mahoratli rahbar, har bir xodimning individual qobiliyatini 
o’rganib,  har  biriga  alohida  konkret  vazifa  beradi,  aniq  vaqtlarda  talab  qiladi,  va  bajarilishi 
nazorat qila oladi. 
Lekin  oxirgi  paytda  guruhlarda  dars  jarayonlarini  tashkil  etishda  “dialogik  o’qitish”, 
“Interaktiv  o’qitish  yoki  ta’lim”,  “breynstorming”,  “mozgovaya  ataka”  kabi  iboralar  ishlatila 
boshlandi va bularning barchasida e’tibor guruhning umumiy biror masala yoki muammoni hal 
qilishdagi umumiy intilishlari nazarda tutiladi. Tabiiy savol tug’iladi,