V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

ta’sir ko’rsatishlarining asosiy vositasi 
so’z, 
hukm, ta’sirli gaplar hisoblanadi. Lekin bizda bolalarni yoki xotin-qizlarni biror narsaga astoydil 
ishontirgimiz kelsa, 
qo’rqitish metodidan
 ham foydalanamiz, ya’ni ularning aqliga, e’tiqodiga 
emas, balki hissiyotlariga ta’sir qilamiz. Albatta, aytilgan kontingiyentda bu o’ziga xos samara 
beradi. Lekin shu narsa ham borki, va bu juda nozik ijtimoiy-psixologik fenomen hisoblanadi, 
hadeb  qayta-qayta  beriladigan  o’git,  nasihat,  tanbeh  yoki  majburiy  reklama  odamlarda, 
yuqorida ta’kidlaganimizdek, reaktiv qarshilikni (Reaktivnoye soprotivleniye) keltirib chiqaradi. 
Shuning  uchun  bo’lsa, kerak, qattiq nazoratda o’qigan bola befikr, no’noq va bilimi kuchsiz 
bo’lib  qoladi,  hadeb  qaynonasining  tanbehi  va qaytarishlaridan bezor bo’lgan kelin ishning 
teskarisini qila boshlaydi. 
Fikrdagi mantiqsizlik va uzuq-yuluqlikni his qilgan tinglovchida ham ana shunday teksari 
himoya  refleksi  shakllanadi.  Ijtimoiy  psixologiya  e’tiqodni  shaklanganligini  turli  yo’llar  bilan 

---

 
169 
tekshirishi  mumkin.  Masalan,  hozir,  bevosita  ta’sirlanishning  vizual  aniqlash  vositalari  ham 
borki, ularni ko’z bilan joyida ilg’ab olasiz: ijobiy, ma’qul fikrlarga odam beihtiyor boshini vertikal 
tarzda, mos kelmaydiganiga gorizontal tarzda harakatlantiradi. 
Demak, agar bugun biz yoshlar e’tiqodi va dunyoqarashini milliy istiqlol qoyalari, ularning 
asosiy  tushuncha  va  tamoyillari  orqali  ongga  singdirar  ekanmiz,  uning  samaradorligi 
monitoringini ham olib borish kerak. Chunki yoshlar jamiyat istiqboli, rivoji, Vatan ravnaqining 
omillari,  ijtimoiy  fikrning  holati  xususida  biz  bilan  hamfikr,  tengfikr,  hattoki,  qaysidir  jihatdan, 
o’tkirroq ham bo’lishi mumkin-ku?  
Bu  o’rinda  yana  bir  nozik  sir  bor.  Agar  odam  o’z  xohish-irodasi  bilan,