V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

S
S
h
h
a
a
x
x
s
s
 – 
i
i
j
j
t
t
i
i
m
m
o
o
i
i
y
y
 
 
v
v
a
a
 
 
s
s
h
h
a
a
x
x
s
s
l
l
a
a
r
r
a
a
r
r
o
o
 
 
m
m
u
u
n
n
o
o
s
s
a
a
b
b
a
a
t
t
l
l
a
a
r
r
n
n
i
i
n
n
g
g
 
 
m
m
a
a
h
h
s
s
u
u
l
l
i
i
,
,
 
 
o
o
n
n
g
g
l
l
i
i
 
 
f
f
a
a
o
o
l
l
i
i
y
y
a
a
t
t
n
n
i
i
n
n
g
g
 
 
s
s
u
u
b
b
y
y
e
e
k
k
t
t
i
i
 
 
b
b
o
o
’
’
l
l
m
m
i
i
s
s
h
h
 
 
i
i
n
n
d
d
i
i
v
v
i
i
d
d
d
d
i
i
r
r. 
Shaxsga  taalluqli  bo’lgan  eng  muhim  tasnif  ham  uning  jamiyatdagi  murakkab  ijtimoiy 
munosabatlarga  bevosita  aloqadorlik,  ijtimoiy  faoliyatga  nisbatan  ham  obyekt,  ham subyekt 
bo’lishlikdir. 
Shaxsga taalluqli bo’lgan fazilatlardan eng muhimi shuki, u shu tashqi, ijtimoiy ta’sirlarni 
o’z ongi va idroki bilan qabul qilib (obyektni), so’ngra shu ta’sirlarning subyekti sifatida faoliyat 
ko’rsatadi.  Oddiy  qilib  aytganda,  inson  bolasi  ilk  yoshlikdanoq  “mening  hayotim”,  “bizning 
dunyo”  degan  ijtimoiy  muhitga  tushadi.  Bu  muhit  o’sha biz bilgan va har kuni his qiladigan 
siyosat,  huquq,  ahloq  olamidir.  Bu  muhit  –  kelishuvlar,  tortishuvlar,  hamkorliklar,  an’analar, 
udumlar,  turli  xil  tillar  olami  bo’lib,  undagi  ko’plab  qoidalarga  ko’pchilik  mutloq  qo’shiladi, 
ba’zilar  qisman  qo’shiladi.  Bu  shunday  qoidalar  va  normalar olamiki, ularga bo’ysunmaslik 
jamiyat tomonidan qoralanadi, ta’qiblanadi. Shulardan kelib chiqadigan xulosa shuki, shaxs 
jamiyatga  nisbatan  barcha  tartib-qoidalarni  qabul  qiluvchi  subyekt  bo’lsa, 
jamiyat  –  ijtimoiy 
intizom va tartibning, madaniyatning mufassal ko’rinishidir.
 
Shaxs  ijtimoiy  xulqiga  turli  tashqi  kuchlar,  ijtimoiy  munosabatlar  majmui  ta’sir  qiladi: 
siyosiy,  mafkuraviy,  iqtisodiy,  ma’naviy,  ahloqiy  va boshqalar. Bu ta’sirotlar mohiyatan aslida 
jamiyat  a’zolari  bo’lmish  shaxslar  o’rtasidagi  o’zaro  munosabatlarning  ayrim  alohida 
yo’nalishlarini belgilab beradi. 
Shunday  qilib,  shaxs turli ijtimoiy munosabatlar tizimi ta’sirida bo’ladi va ko’plab ijtimoiy 
institutlar (oila, mahalla, o’quv maskanlari, mehnat jamoalari, norasmiy tashkilotlar, din, san’at, 
madaniyat va boshq.) bilan bog’liq bo’ladi. Masalan, shaxsdagi turli g’oyalar, fikrlar va e’tiqodiy 
dunyoqarashlar mafkuraviy munosabatlar tizimi ta’sirida shakllanib, ular bevosita oila, bog’cha, 
maktab va boshqa o’quv va tarbiya muassasalari orqali ongga singdiriladi. Agar bu ta’sir uning 
e’tiqodi darajasida ko’tarilsa, va unda yana yangidan-yangi fikrlar va g’oyalarning paydo bo’lishi 
va o’sishiga olib kelsa, u shaxsning maslagiga aylanadi hamda u hayoti jarayonida shunday 
faoliyat  sohasini  tanlaydiki,  o’z  qobiliyatlari,  malaka  va  ko’nikmalarini  rivojlantira  borib,  ziyoli 
sifatida  yo  o’qituvchi,  yoki  vrach,  yoki  olim,  kashfiyotchi,  muxandis  bo’lib,  elu-yurtiga  xizmat 
qiladi.