V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

3.2. Markaziy nerv sistemasi
 
 
Markaziy  nerv  sistemasi  bosh  miya  bilan  orqa  miyadan  tarkib  topgan. 
Orqa  miya
 
umurtqa pog’onasining kanalida joylashgan bo’lib, nerv to’qimasidan tuzilgan va shaklan 
go’yo  yo’g’on chilvirga o’xshaydi. Orqa miya uzunasiga ketgan ikkita egat bilan ikki qismga: 
o’ng va chap qismlarga bo’linadi. Orqa miyaning atrof-chekkasida oq modda (nerv tolalarining 
to’plami),  o’rtasida  esa  kul  rang  modda  (nerv  hujayralarining to’plami) joylashganligini orqa 
miyaning  ko’ndalang  kesigidan  ko’rish mumkin. Kul rang modda kesigi shaklan  kapalakka 
o’xshaydi.  Orqa  miya  oldingi  qismlari  oldingi  ildizchalar,  orqadagi  qismlari  orqadagi 
ildizchalar,  deb ataladi. 
Orqa  miyada  nerv  tutam  bo’lib  joylashgan,  qo’zg’alish  periferiyadagi  nerv  uchlaridan, 
skelet  muskullari,  teri,  shiliq  pardalardagi  nerv  uchlaridan  shu  nerv  tolalarning  tutamlari 
orqali  nerv  impulslari  shaklida  bosh  miyaga  yetib  boradi  va  bosh  miyadan  periferiyaga 
keladi. Nerv tolalarining  ana shu tutamlari  o’tkazuvchi  yo’llar  deb ataladi. 
Orqa  miya  ongli  psixik  jarayonlarning  bevosita  markazi  bo’lmay, balki ongsiz reflektor 
harakatlarni  idora  etadigan  markazdir.  U  tana  va  qo’l-oyoq  muskullarini,  ko’z  muskullarini 
idora  qiladi,  shuningdek,  organizmda  bo’ladigan  bir  qancha  fiziologik  jarayonlarni,  ya’ni 
tomir harakatlari, ter chiqarish va boshqa shu kabi fiziologik jarayonlarni ham idora etadigan 
markazdir. Ana shu markazlardan bir qismi vegetativ  nerv sistemasiga  taalluqlidir.