88
tan olinishi orasidagi bog’lanish ham o’rganilgan. Tadqiqotlardan ma’lum bo’lishicha, mustaqil
ijodiy fikri yuqori shaxslar bu guruhning tan olingan a’zolaridir. Agar shaxs o’zining guruh
a’zolari tomonidan ijobiy qabul qilinayotganligini sezsa, unda bir ichki ruhiy kuch qudrat paydo
bo’ladiki, “bu kuch” unda mustaqil ijodiy fikrni bayon etishga undaydi.
O’qituvchilarda ijodiy tafakkur rivojlangan bo’lsagina, u o’quvchilarida ham ijodiy fikrni
shakllantira oladi, chunki har bir o’qituvchi o’zi mansub bo’lgan tipdagi o’quvchilarni tarbiyalaydi
Mustaqil fikrlash va kreaktiv, nostandart tafakkur originalligi o’rtasida to’g’ri proporsional
bog’lanish mavjud bo’lib, o’spirinlarda kreaktiv tafakkur originalligini qanchalik rivojlantirsak,
ularda mustaqil fikrlash ham shunchalik rivojlanadi.
O’quvchi va talaba yoshlarda mustaqil fikr yuritish malaka va ko’nikmalarni hosil qilish
uchun, o’quvchi o’rtasida munosabatlar o’zgarishi, bilim oluvchini ta’lim jarayonining faol
subyektiga aylantirilish lozim. Buni tadbiq etishda psixologik shartlari, omillari va mezonlari
mavjud bo’lib, ularga:
ta’lim beruvchi kattalar bolani qanday bo’lsa, shundayligicha iqtidorli, layoqatli
deb idrok qilishga, qabul qilishga o’rganmoqlari kerak;
maktab, lisey, kollej, institut va universitetlarda differensial yondoshuvini amalga
oshirish zarur, kerak bo’lsa, ta’lim oluvchini layoqati, qobiliyati, yo’nalishini hisobga olgan holda
bilim, ko’nikma va malakalariga nisbatan talablar ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir;
yangi ta’lim maskanlarida yangi o’quv texnologiyasi joriy etilishi maqsadga
muvofiq, bunda bolalarga hurmat, uning fikri va yuksalishiga e’tibor bilan qarash zarur;
guruhning faoliyatini mazmunli tashkil etish, ya’ni munozara, dialog, o’yin, trening
metodlarining keng va o’rinli foydalanishi bolaga ko’proq fikrlarni izhor qilish sharoitini yaratish
lozim.
Tadqiqotlarda mustaqil fikrlash va shaxsning o’z-o’ziga bergan bahosi o’rtasidagi
bog’lanish ham o’rganildi. Ma’lum bo’lishicha, guruhning tan olingan a’zolari-o’zlari yuqori
baholaydilar, ularda mustaqil ijodiy fikr ham yuqoridir. Guruhning ajralib qolgan a’zolari esa
o’zlarini-o’zlari guruhiy bahoga qaraganda past baholaydilar, ularda mustaqil ijodiy fikrlash ham
quyi rivojlangan bo’ladi.
Shaxsning jamiyatdagi o’rni va salohiyati, obro’si va manfaatdorligi, o’zgalarga ta’sir
ko’rsata olishi undagi mustaqil fikrlay olish qobiliyatiga bevosita bog’liq.
Demak, aslini olib qaraganda, biz o’z madaniyatimiz va bizni o’rab turgan ijtimoiy
borliqning hosilasi ekanmiz, vaziyatlarga bog’liqmiz va
boshqalarning bizga ko’rsatayotgan
ta’sirlari
komida bo’lamiz. Yoshlarimizning yoki diniy aqidaparastlarning o’zlarini to’la
anglamagan holda turli xil bema’ni chaqiriqlariga qo’shilib ketishini, terrorizmning manfur
harakatlarini, jinoyatda olib kelgan ko’plab voqayelarni biz aynan vaziyatning hukmida amalga
oshganligini bilamiz, lekin vazifa – shaxsni shunday tarbiyalash kerakki, u vaziyatdan ham
ko’ra o’zining shaxsiy dunyoqarashi va e’tiqodini, sog’lom qarashlarini u yoki bu frustrasion
yoki nizoli vaziyatlarga qarshi qo’ya olsin.
Demak, shaxsning
Do'stlaringiz bilan baham: