V bob. Boshqaruv usullari

5.2.1. Boshqarishning huquqiy vositalari 
Boshqarishning huquqiy vositalari deganda, ijtimoiy munosabatlarga yuridik, 
qonuniy ta’sir o‘tkazish jarayonida qo‘llaniladigan huquqiy normalar majmui 
tyshyniladi. 
Huquqiy normalar davlat (turli tashkilotlar orqali) yoki jamoat tashkilotlari 
tomonidan chiqariladi va tasdiqlanadi. 
Huquqiy normalar turli qonyniy hujjatlar, nizomlar, buypyqlap, farmoyishlar va 
hokazolar shakliga ega bo‘ladi. Boshqarish amaliyotida teng hyqyqni boshqaruv 
subektlari o‘rtasida, masalan, korxonalar, birlashmalar o‘rtasida vujudga keladigan 
munosabatlar 
bo‘ladi. 
Bunday 
hollarda 
huquqiy 
muvofiqlashtiruvchi 
(koordinatsion) hujjatlar yoki kelishtiruvchi hujjatlar nashrdan chiqariladi. 
Teng huquqli tomonlarning xo‘jalik sohasidagi o‘zaro aloqalari xo‘jalik 
shartnomalarini tuzish yo‘li bilan tartibga solib turiladi. 
Huquqiy normalar muayyan sanksiyalarni nazarda tutadi. Qo‘llaniladigan ta’sir 
choralarining xarakteriga qarab, ular moddiy, intizomiy, jinoiy-hyqyqiy 
sanksiyalarga bo‘linadi.
 
Moddiy javobgaplik
- bu korxonalar va tashkilotlarning, , shuningdek,, ayrim 
mansabdor shaxslarning zimmasiga xo‘jalik faoliyatining natijalari uchun 
yuklatiladigan mas’uliyat. 
Moddiy javobgarlik: 
· jarimalarda; 
· penyalarda; 
· neustoykalar va hokazolarda ifodalanadi. 
17-chizma. Huquqiy normalar sanksiyalari. 
Intizomiy javobgarlik
- bu xizmat burchlarini buzish, suiste’mol qilish 

---

natijasida kelib chiqadi. Bunda jazo qyyidagi ko‘pinishlarda bo‘ladi:
•
tanbex; 
•
xayfsan; 
•
muayyan myhlatga maoshi pastroq ishga o‘tkazish; 
•
muayyan myhlatga pastroq vazifaga, lavozimra o‘tkazish va hokazolar. 
Ma’muriy javobgaplik - bu yuridik javobgarlik turi bo‘lib, vakil qilingan organ 
yoki mansabdor shaxsning qonunbuzarlik qilgan shaxsga nisbatan ma’muriy jazo 
chorasini qo‘llashda ifodalanadi. Bunday jazolar turli-tuman sanksiyalarda - 
nachetlar (qaytarib olinishi lozim bo‘lgan harajat), jarimalar va hokazolar 
ko‘pinishida bo‘ladi. 
Jinoiy javobgarlik - bu mansab bilan bog‘liq jinoyat sodir etilganda sud 
tomonidan qo‘llaniladigan jazo. SHunday qilib: 
Moddiy javobgarlikka - moddiy zarar etkazish.
Intizomiy javobgarlikka - intizomiy nojo‘ya hapakat. 
Ma’muriy javobgarlikka - ma’muriy huquqbuzarlik. 
Jinoiy javobgarlikka - jinoyat asos bo‘ladi.