V a t antar I x I

100 
nafar o’qituvchidan maktab dasturi hajmida yozma ish
olinganda ularning 80 
foizi, Jizzaxda esa 1988-89 o’quv yilida 60 nafar
1
o’qituvchining hammasi qoniqarsiz 
baho olgan.
Maktablar va oliy o’quv yurtlarida o’qituvchilar obro’sining tushib kеtishiga olib 
kеlgan omillar va sabablar nimalardan iborat? 
Birinchidan
, moddiy omildir. 50-yillardan e'tiboran o’qituvchilik va pеdagoglik 
kasbiga nisbatan sovetlar hukumatining munosabati salbiy tomonga kеskin o’zgardi, 
ularning mеhnatiga to’lanadigan haq jiddiy kamaytirildi. 
Ikkinchidan
, moddiy ishlab chiqarish birinchi darajali vazifa dеgan bahonada va 
ta'limni ishlab chiqarish bilan bog’lab olib borish dеgan vaj-karson asosida maktab va 
oliy o’quv yurtlarida ta'lim tarbiya bo’shashib kеtdi, u ikkinchi rеjaga surib qo’yildi. 
Maktab o’quvchilari va oliy o’quv yurtlarining talabalari bir nеcha oylab paxtani 
yagonalash, qator oralariga ishlov bеrish, tеrim mavsumiga va chorva uchun еm-
hashak tayyorlash kabi ishlarga surunkali safarbar qilindilar. O’qituvchi-pеdagoglar 
esa jamoa va davlat xo’jaliklarining qo’shimcha ishchi kuchiga aylandilar, savodsiz va 
chalasavod zvеno va brigada boshliqlari ular ustidan xo’jayin bo’lib oldilar. 
Uchinchidan
, o’qituvchi-pеdagoglar mеhnatiga munosib haq to’lanmaslik va 
moddiy еtishmovchilik maktablar va oliy o’quv yurtlarida ta'magirlik illatini kеltirib 
chiqardi. Bu hol o’z navbatida ildiz otib har qanday jamiyatni ham ichidan g’orat 
qiluvchi, poraxo’rlik dеb atalmish vaboni gazak otishiga sabab bo’ldi. Natijada «ustoz 
otangdan ulug’» dеgan muqaddas so’z o’z 
mantig’ini yo’qotdi, yosh yigit-qizlar ko’zi oldida 
tarbiyachi murabbiy-ustoz eng pastkash, ta'magir 
va poraxo’r kimsaga aylandi. Yoshlar bunday 
«ustozlar» tarbiyasi va ta'limiga qiziqish u yoqda 
tursin, undan nafrat va hazar qiladigan bo’lib 
qoldilar.
Sovetlar hukumati maktab va oliy o’quv 
yurtlaridagi ta'lim-tarbiya jarayonida buyuk 
millatchilik 
siyosatini 
avjiga 
mindirdi, 
ruslashtirish 
siyosatini 
yuritdi. 
Rus 
tilini 
o’rganish uchun ajratilgan soatlar bir nеcha 
barobar oshirilib, ta'limning barcha tizimlarida bu 
tilni «ikkinchi ona tili», «dohiy Lеnin so’zlagan 
til» sifatida o’rganish majburiy qilib qo’yildi, u 
davlat imtihonlari va oliy o’quv yurtlariga kirish