В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х



Download 23,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet438/441
Sana22.02.2022
Hajmi23,32 Mb.
#112691
1   ...   433   434   435   436   437   438   439   440   441
Bog'liq
Jahoniqtisodiyotyoti

34.6.1-жадвал 
Ў з б е к и с г о н н и н г х а л қ а р о н қ ш с о д и й и н т е г р а ц и о н
б н р л а ш м а л а р д а г и и ш т и р о к и
И нтеграцион
бнрлашма
Таш кил этялган 
ва Узбекистон 
зьзоб ўл ган
вақти
Таркиби
М ақсади ва вазифалари
мдҳ
1991
1991
Оэарбайжон, 
А рм анисгон, 
Беларус, Г р узи я*, 
Қ озогасгон, 
Қ и р я и и сто н , 
М олдова, Россия, 
Т о ж и ки сю н , 
Т уркм анистон, 
Узбекистан, 
Украина
Х рм дўсш ик доирасида эр кив савдо 
ҳудудини яратиш , савдо-иқгисодий 
хдаж орлик самарадорлигини ош ириш , 
товарларнинг эркин ҳаракатланиш ини 
■таъминлаш.
И қш сод ий
хдм корлик
таш килоти
(И Ҳ Т )
1964
1992
А ф ғо нисго н, Э рон, 
П оки сго н , Т ур ки я, 
Ў збекистон, 
Озарбайжон, 
Туркм анистон, 
Қ ирғизисгон, 
Т ож икистон, 
Қ озоғисгон
Узаро савдони кенгайгириш ; баркарор 
иктисодий ўсиш ва аҳоли турм уш
даражасини ош ириш у ч у н ш ароит 
яратиш ; савдо тўсикдарини бекор 
кил иш га каргяилган хдм корликдаги 
фаолият; халкзро форумларда ум ум ий 
бндаш ув оркали ж ахрн савдоси 
хзж м ини ош ириш .
М арказий 
Осиё 
хэм дўстлиги 
(М О Ҳ ) 
2004 йилдан 
Е О И Ҳ билан 
бнрлаш тирил 
ган
1994
1994
Қ озогастон,
Қ ирғизисгон,
У збекистон,
Т ож икистон
С ув, еқнлғи ресурслари ва сув хўж алиги 
о&ьекгларидан барча мам лакатларнинг 
манфаатларини ҳисобга олган ҳоцда 
оқилона фойдаланиш ; м интақанинг 
ум ум и й
1
ранспорт инф ргпузклмасини 
яратиш ; иш лаб чикзриш кооперацияси 
ва саздо-иқш содий ҳам корликни хдр 
томонлама ривож лаш ириш ; гум анитар 
соҳрда ўзаро хам корлик ва эко ло гик 
м уаммоларни биргаликда хал этиш ; 
хавф сизпш аш таъминлаш масалаларида 
Узаро хам корликни фаоллаштириш.
Ш анхай
хэм коряик
таш килоти
(Ш Ҳ Г )
19%
2001
Россия, Х и го й , 
Қ озогисгон, 
Қ ирғизистон, 
Тож икистон, 
Узбекистан
Терроризм , сепаратизм ва экстреиизм га 
кэрш и кураш . Я гона иқтисодий бозорни 
яратиш .
Еврооснё
ИҚП1СОДИЙ
ҳамжамиятн
(Ю И Ҳ )
2000
2005
Россия, Қ озогистон, 
Қ ирғизистон, 
Беларус, 
Тож икистон, 
У збекистан*
Я гона иктисодий м аконни 
ш акллантириш Аъзо мамлакатларда 
и қгисод нггд а таркибий ислоҳогларни 
келиш иб олиш ; ягона транспорт 
таркиби ва транспорт бозорини яратиш ; 
ягона бож хона тариф ини ж о ри й этиш ; 
м иллий қонунчиликни уйгунлаш тириш . |
676


А й н и вактд а У зб ек и сто н Р еспубликасининг М Д Ҳ га аъзолиги у н га би р 
қатор м ухи м вазиф аларн и м и л л ат, и кти соди ёт м ан ф аатлари га м у в о ф и қ хал
этиш и м кон и н и беради:
- и ш лаб чи қариш ни , аҳо л и н и зарур м аҳсулотлар билан таъм и н лаш н и
қ ўллаб -кувватлаш н и
кў зд а 
ту ту вч и
кооператив х ў ж али к 
алоқалари н и
р и вож лан ти ри ш в а таком и ллаш ти ри ш ;
- М Д Ҳ н и н г би р қатор товарларини м и ллий бозорда, ж ум ладан , 
ан ъан ави й м аҳсулотларн и со ти ш соҳаси да етакчи м авқени саклаш ;
- со б и қ и тти ф о қч и р есп убли калар э га булган хом аш ё ресурслари дан
ф овд алан и ш ;
- У зб еки сто н н и н г у чи н чи м ам лакатларга эксп орт-и м п орт т о в ар о қим ига 
х и зм а т курсатувчи тр ан сп о р т ком м уникациялари дан каф олатли в а хатарси з 
ф ойдаланиш .
У зб еки стон н и н г М Д Қ м ам лакатлари б и лан и ктисодий ҳ ам корли ги
м ехан и зм и н и
тако м и лл аш ти р и ш н и н г 
асосий 
йўнали ш лари
икти соди й
эрки н лаш ти ри ш , у н и бозор там ой иллари га и зчиллик билан ўткази ш , хўж али к 
ту зи лм аси н и кай та ку р и ш д ан и б о р ат у м у м и й й ў л билан белгиланади.
М Д Ҳ
м ам лак атл ар и
У зб екистон ни н г 
асосий 
савдо-иқги соди й
ҳ ам корлари д ан б и р и хи соблан ади . У л ар н ин г хи ссасига республика таш ки
савд о у м ум и й х аж м и н и н г 3 0 % д а н орти ғи тў ғр и келади. У зб еки сто н в а М Д Ҳ
м ам лакатлари то вар ай и р б о ш л аш динам икаси тен гли к ва ў заро ф ойдали
там о й и л л ар га 
асослан ган , 
савдо-и қги соди й
м уносабатларнинг 
изчил 
ри вож лан аётган ли ги д ан д ал о л ат берад и. Р осси я, Қ озоғистон ва У кр аи н а 2 0 0 0 - 
20 1 0 й и лларда У зб ек и сто н б и л ан й и р и к савдо алоқаларини о либ борган
м ам лакатлар хисоблан ади лар.
И кти соди й м у н о саб атл ар н и н г ш ак л и в а таркиб и М Д Ҳ м ам лакатлари
б и л ан
ту б д ан
ў згар и б
борм окда. 
Ў зб екистон ни н г 
м авқеи
то б о р а 
м устаҳкам лан м окда. Ў зб ек и сго н М Д Ҳ н и н г аксарият м ам лакатлари билан 
сав д о-тўлов балан си да и ж о б и й сальдога эга.
Р о сси я
У зб еки стон н и н г эн г м ухим
савдо ҳам кори 
хисобланади. 
У зб ек и сто н Р есп у б л и каси д ан Р оссия га асосан пахта толаси, озиқ-овқат, 
м аш и н а в а у скун алар, ён илги м ахсулотлари, ки м ё м ахсулотлари эксп орт 
килинади .
М аркази й О си ё м ам лакатл ар и билан ҳ ам ко р л и к қилиш м и н тақан и н г 
ри во ж л ан и ш и в а дав латлар и кти соди ёти у ч у н м уҳи м аҳам иятга эга.
У з б е к и с т о н Р е с п у б л и к а с и П р е з и д е н т а И .К а р и м о в и н т егр ац и я ҳ а қ и д а
г а п и р а р э к а я , м а н ф а а т л а р б и р и к у в и н и н г х и л м а -х и л м е х а н и зм л а р и в а
ш а к л л а р и х а м д а и н т е г р а ц и я т у р л а р и м а в ж у д л и ги га асо сл ан ад и : “Б и з 
и н т е г р а ц и я ж а р а ё н л а р и
в а б о зо р
и с л о ҳ о т л а р и н и р и в о ж л ан ти р и ш га, 
М а р к а зи й О си ё м и н т а қ а с и д а у м у м и й б о з о р н и ш ак п л а н т и р и ш га а л о ҳ и д а
а ҳ а м и я т б ер ам и з.
6 77


Ф аках ў зи к и н г то р м и л л и й қ о б и ш д а қолиб кетм аган б сеорги на х ори ж и и й
и н вести ц и яларн и н г к атга о қ им ин и ж алб қилиб, м интакд м ам лакатлари ни нг 
б арқарор ри во ж л ан и ш и в а ф аровонлигини таъм инлай олади” 8.
У зб ек и сго н н и н г м ав қеи м и н тақ ад а аҳам и ятли б ўли ш и га қарам ай , айрим
географ и к-оиёси й о м и ллар м ам лакатн ин г стратегик им кони ятлари ни чеклаб 
қўяди. М ам лакат қолган М ар кази й О сиё давлатларин ин г барчаси сингари 
ден ги зга ч и қ и ш й ў л и га э г а эм ас ж аҳ о н тран спорт ком м ун икац иялари га эрки н
к и р а олм ай д и ган давлатлар б и лан курш аб олинган. А м м о ш улар билан бир 
қ ато р д а сув р есурслари н и н г чекланганлиги, Ф аргон а в оди йси да аҳоли н и н г 
зичли ги , қ и ш л о қ х ў ж али ги д а б ан д бўлган аҳоли салм оғи к атта экан ли ги
респ убли кам и зд а 
и нтеграция 
ж араёнлари ни
ри вож лантириш га 
м аълум
д ар аж ад а таъ си р кўрсатади.
У зб еки стон Реп убли каси 1992 й и л д а И қти соди й Ҳ ам корли к Т аш килоти
(И Ҳ Т )га аъзо бўлди. И Ҳ Т А ф ғоии сгон, О зарбайж он, Э рон, Қ озоғистон , 
П оки сгон , Т ож и ки стон , Туркия, Т уркм анистон, Ў зб екистон каби д авлатларни
би рлаш ти ради . 1992 й и л д а Т ех р о н д а олий д араж адаги И Ҳ Т у ч р аш у ви
ж араёни да 
эъл о н
қи ли нган 
ахбо р о тд а И Ҳ Т аъзоларин и нг и кти соди й
ри вож лан и ш и й ў ли д а кў п то м о нл ам а м и н тақавий ҳам корликн и кўзда тутувч и
м ақсадлар в а вази ф алар эъл о н кили иди.
М и н тақ ад а газ в а н еф ть ўткази ш тарм окларини р и вож лан ти ри ш
реж алари
и ш лаб 
чи ки лд и
в а
м аъкулланди. 
Б ун да 
Т уркм ани стон дан
У зб екистон ва Қ озоғи стон орқали Х и то й га ўгад и ган газ кувурлари ни н г и ш га 
ту ш и р и л и ш и м>’ҳ и м аҳам и ятга э га бўлди. И Қ Г аъзоси бўлган М аркази й
О сиёд аги б о т қ а м ам лакатлар ҳ ам б у газ кувурларидан ф ойд алани ш лари
м ум кин.
И Ҳ Т аъ зо си булган м ам лак атл ар ўртасидаги савдон и янад а ри вож ­
лан ти р и ш м а к сад и д а б о ш қа м и н тақалардаги в а ж аҳон сав д о а м ап и ёп щ аги
таж ри б аларн и х и со б га о л ган ҳ о л д а эрки н савдо м и н гақаси (Э К О Ф Т А ) 
ту зи ш га аста-секи н ўти ш к ў зд а тутилм окд а. И Х Т м и н такаси д а ж о й л аш ган
м ам лакатларн и н г таш к и и қги со д и й
алоқаларини ри во ж л ан ти р н ш д а в а
у л ар н и н г ҳ аракатлари н и м увоф и қлаш тири ш д а то б о р а кў п р о қ р о л ь ўйнам оқца.
20 0 2 й и л 10 и ю н д а Қ озоғистон , Х и то й Х ал қ Республикаси, Қ ирғизистон , 
Р осси я 
Ф ед ераци яси, Т ож и ки сто н в а Ў зб екисгон д ав л ат бош ли қлари
том он ид ан Ш ан х ай ҳ ам корлик Т аш килоти ни н г Х артиясига қўл қўйилди. 
Ў зб екистон бу таш ки ло тта 2001 й и л д а аъзо бўлган эди. Ш ан хай ҳ ам ко р л и к 
таш к и ло ти га аъ зо бўли ш Ў зб екистон ва таш ки лот аъзолари у ч у н и кки
том он лам а м ан ф аатли ҳ и со б л ан и б и ш тирокч и м ам лакатлар у ч у н У зб еки стон
м уҳи м стратеги к ш ер и к б ўли б хисобланади. Ч у н ки тар и х и й “Б у ю к и п ак
йўли ”н и н г қ ай та ти кл ан и ш и д а У зб екистоннинг и ш тироки м ухим аҳ ам и я тга 
эгадир. Ў зб еки сто н у чу н э с а б у Е вр о п а в а О сиё-Т инч океани м интакаси га
8 И AfOplfMOB "Бизвинг бош шксаднмиз жамиятни демокрагпапггариш ва янгилаш, мамлакатни
модернизация ва пслоҳэтишдир11. -Т.: "Узбекистон1', 2005.96-6.
678


ч и қиш у ч у н и ш о н ч л и й ўл хисобланади в а и ш тирокчи м ам лакатлар би лан
т у р л и й ўн али ш даги алоқаларн и ри вож лантириш им кониятини беради.
Ў зб еки стон н и н г 
ту р л и
халкаро 
таш килотлар 
билан 
ҳам корли к 
алоқалари н ин г ри вож лан ти рили ш и у н и н г ж аҳон хўж алиги интеграц и яси д а 
сам арали и ш ти р о к э ти ш и н и таъм инлайди. Б ундай халкаро таш ки лотлар билан 
ҳам корли к бозор и қги со д и ёти га ўтиш м уам м оларини хал этиш ни, ж ум ладан , 
иж тим ои й
й ун алти ри лган бозор хўж ап и ги н и ш акллантяриш ни
енгил- 
лаш тиради . У ш б у ҳ о л а т халқаро кредитлар олиш да, тўғридан-тўғри хори ж и й
инвести ц и яларн и ж а л б килиш да, м и ллий м ақсулотларни ж ахрн б озорлари га 
чи қариш да катта ёрдам беради.
А со с и й т у ш у и ч а л а р
Х а л қ а р о и к т и с о д и й и н т е г р а ц и я — м и ллий и қгисодиётларнинг ягон а 
и ш лаб чи к зр и ш ж ар аён н га кўш илиш ж араёни.
Э р к и м с а в д о з о н а с и - тари ф в а б о ш қа чекловларни бекор қилган х олда 
э ркин савдо олиб бори ш .
Б о ж х о н а н п и ф о к и - ўзаро сав д о д а тўсиқпар бекор қили нган в а аъзо 
бўлм аган м ам лакатл ар га н исбатан я го н а бож х о н а тари ф лари асо си д а у м у м и й
т аш к и савдо си ёсати олиб бораёгган м ам лакатлар гуруҳи.
У м у м и й б о з о р — аъзо м ам лакталар ўртасида товарлар, хизм атлар, и ш чи
кучи ва кап и тал н и н г эрки н ҳаракатини таъм и нлаш га эр иш иш га ҳаракат 
қилаетган м ам лакатлар гурух#.
И к т и с о д и й в а в а л ю т а и т т и ф о к и - и ш лаб чикариш ом илларинин г эрки н
ҳаракати таъ м и н л ан ган , и ж тим оий-иктисод ий, ж ум ладан, саноат, қиш лоқ 
хуж али ги, тр ан сп о р т, энергетика, валю та-м оли я сохдларида ягона сиёсат 
ам алга о ш и ри лаётган , у м ум ий валю тан и м уом алага киритилган м ам лакатлар 
гурух#.
Т ў л и к и к т и с о д и й и н т е г р а ц и я - ягона и ктисодий си ёсат ю ритиш , 
у м ум ий валю та в а м и л л и й бош қарувдан ю қори таш килотларни ж орий этиш .
Б Е Н И Л Ю К С - 1960 й илд а Б ел ьги я , Н идерландия в а Л ю ксем бург 
ўртасида и м золан ган и қ ш с о д и й и гш ф о қ .
М а р к а з и й Е в р о п а э р к и н с а в д о у ю ш м а с и (М Е Э С А ) - 1993 йилда 
В енгрия, П ольш а, С ловакия, Ч ехия, С ловен ия том онид ан и м золанган эрки н
савдо ую ш м аси .
Н А Ф Т А - 1992 й и л д а А Қ Ш , К ан ад а ва М ексика ўртасида тузи лган
Ш и м о л и й А м ер и к а Э р ки н савдо ассоциацияси.
М Е Р К О С У Р - Ж ан уби й А м ер и к а у м ум ий бозори ёки Ж ан у б и й конус 
м ам лакатлари у м у м и й бозори.
А С Е А Н - 1967 й и л д а Бруней, В ьетнам , И ндонезия, К ам бодж а, Л аос. 
М алай зи я, М ьян м а, С ингапур, Т аи л ан д ва Ф и липпин том онид ан таш ки л 
этилган Ж ан у б и -Ш ар ки й О сиё м ам лакатлари ассоциацияси.
679


А Р Е С - 1989 йилда А всгралияни н г таклиф и билан Т ин ч океани 
хавзасида и қ ги со д и й ҳам корликн и ривож ланти риш м ақсади да таш к и л эти лган
О сиё-Т инч океан и и кти со д и й х,амжамияти.
Н а з о р а т с а в о л л а р и :
1. Х алқаро и кти сод и й интеграция зарури яти н им ад а в а у канд ай ш арт- 
ш ароитларга э г а б ў л и ш и керак?
2. Х алқаро и қти со д и й интеграциянинг асосий ри вож лани ш ом и ллари
н им алард ан и б о р ат?
4. Х алкаро и қги со д и й и нтеграци я н ечта ривож лани ш боскцчларига эга?
5. Ж аҳ о н д а ф ао л и я т о л и б бораётган қайси халкдро и қгисодий интеграци я 
бирлаш м алари ни би ласи з?
6. Е И қ ач о н т а ш к и л этилган ва ри вож ланиш ж иҳатд ан интеграци яни н г 
қайси босқи чи да ту р и б д и ?
7. Ш и м о л и й А м ери ка м интақасида қайси и ктисодий интеграци он
би рлаш м а ам алд а?
8. Л о ти н А м ер и каси м и н тақаси да кдйси интеграцион бирлаш м алар 
мавж уд?
9. О сиё м и н тақ аси и нгеграци яси га хос хусусиятлар н им алард ан иборат?
10. У зб еки стон н и н г халқаро и қги соди й и нтеграци я б и рлаш м алари дага 
ф аолиятига бах о беринг.
680



Download 23,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   433   434   435   436   437   438   439   440   441




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish