V – Ma’ruza. Kimyoviy kinеtika va kimyoviy muvozanat

Temperaturaning ta`siri

 

Kimyoviy  muvozanat  siljishiga  temperaturaning  ta`siri  reaksiyaning 

endotermik  yoki  ekzotermik  ekanligiga,  ya`ni  reaksiyaning  issiqlik  effektiga 

bog`liq bo`ladi.

 

Agar  ammiak  hosil  bo`lishi  reaksiyasining  o`rganishni  davom  ettiradigan 

bo`lsak:

 

N

2

 +  3H

2

 

 2NH

3

 - H  =  -  46,2  kj/mol.  Bu  reaksiya  issiqlik  chiqishi 

bilan boradi, ekzotermik reaksiya ( H < O). Bu sistemada temperaturani oshirsak 

temperatura  yutilishi  bilan  boradigan  reaksiya  2NH

3

 

 N

2

 +  3H

2

 tezligi  ortadi 

(V

to`g`ri 

< V

teskari

) va muvozanat chap ga siljiydi.

 

---

Temperatura  pasaytirilsa,  issiqlik  chiqishi  bilan  boradigan  reaksiya  to`g`ri 

tezligi  ortadi  (V

to`g`ri 

>  V

teskari

)  va  muvozanat  o`ngga  NH

3

 hosil  bo`lishi  tomonga 

siljiydi.

 

Har  qanday  muvozanatda  turgan  sistemada  temperaturaning  ortishi 

endotermik  reaksiya  tezligi  ortishiga,  temperaturaning  pasayishi  -  ekzotermik 

reaksiya tezligi ortishiga olib keladi.

 

Ko`rib  chiqilgan  kimyoviy  muvozanat  siljishiga  uch  faktor  ta`siridan 

umumiy  xulosa:  agar  muvozanatda  turgan  sistemaga  tashqaridan  ta`sir  etilsa 

(moddalar  konsentratsiyasi,  bosimi,  temperatura  o`zgartirilsa)  sistema  o`z 

muvozanatini  shu  ta`sir  kamayadigan  reaksiya  borishi  tomoniga  siljitadi.  Buni 

kimyoviy muvozanat siljishi to`g`risida Le-Shatele prinsipi (yoki qoidasi) deyiladi. 

Bu qoida har qanday kimyoviy muvozanatda turgan reaksiya (texnologik jarayon) 

uchun qo`llanilib, jarayonlar borishini boshqarishning asosini tashkil etadi.