Uzoq va qisqa muddatli bozor davridagi ishlab chiqarish

Ishlab chiqarish va uning xarajatlari

• Ishlab chiqarish va uning xarajatlari to’g’risida gapirganda, ular qisqa muddatda va uzoq vaqtda amal qilishining farqiga borish muhimdir.

Qisqa muddatli deb ishlab chiqarish omillarining hech bo’lmaganda birontasini ham o’zgartirib bo’lmaydigan vaqtga aytiladi
Shu vaqt davomida o’zgara olmaydigan omillarni doimiy ishlab chiqarish omillari deyiladi.
Yangi zavod loyihalashtirilishi va qurilishi, stanoklar va boshqa asbob-uskunalar buyurtirilishi va joylashtirilishi kerak, buning uchun bir yil va undan ortiq vaqg ketadi.
Masalan, firmaning kapitalidan foydalanish yo’nalishini o’zgartirish uchun odatda uzoq vaqt talab qilinadi.

Ishlab chiqarishning qisqa muddatli xarajatlari

• Qisqa muddatli davr mobaynida resurslarning bir qismi o‘zgarmas holatda, boshqa bir qismi ishlab chiqarish xajmining ortishi yoki kamayishi natijasida o‘zgarishi mumkin.
• Unga mos ravishda qisqa muddatdagi xarajatlar doimiy (o‘zgarmas) va o‘zgaruvchan xarajatlarga bo‘linadi.

Qisqa va uzoq muddatda omillar harakati o’rtasidagi farq

Faraz qilaylik, (A nuqtada) firma bir dona (birlik) mehnat resurslari va 3 birlik kapitaldan foydalanib 55 birlik (dona) oziq-ovqat mahsulotini ishlab chiqarmoqda, biroq u mahsulot ishlab chiqarishni 90taga etkazmoqchi.
Mehnat sarflari 30 dollar/soatni, kapital sarfi atigi 10 dollarni tashkil etgani uchun 55 dona mahsulot ishlab chiqarishning, umumiy qisqa muddatli xarajatlari 60 dollarga teng.
Uzoq muddatli davrda kapital ham, mehnat ham o’zgarib turadigan ishlab chiqarish omillari bo’lgani uchun, masalan, E nuqgada mahsulotni qo’shimcha ishlab chiqarish xarajatlari 110 dollarni tashkil etishi mumkin.
90 dona mahsulot ishlab chiqarishning qisqa muddatli xarajatlari 120 dollarni tashkil etadi, bu uzoq muddatli xarajatlarga (E nuqga) qaraganda 10 dollar ortiq. Firmalar doimo qisqa muddatli ishlab chiqarishga doir qarorga keladilar va ayni vaqgda uzoq muddatli davrda omillarni o’zgartirishni rejalashtiradilar.