Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

1. Tarix o‘qitish metodlari klassifikatsiyasi 
O‘qitish metodlari va usullari orqali o‘qituvchining o‘qitishi va o‘quvchilarning 
o‘rganishi yoki bilish faoliyati tashkil etiladi.
O‘qitish metodlari — o‘qituvchining faol fikrlashi asosida o‘quvchilarni o‘qitishga, 
o‘quvchilarning ilmiy bilimlarni o‘zlashtirishi va amalda qo‘llay bilishlariga, dunyoqarash 
va e’tiqod hosil qilishlariga, aqliy va jismoniy mehnat, ko‘nikma va malakalarini 
egallashlariga, bilish va ijodiy qobiliyatlari o‘sishiga yordam berishni ta’minlovchi 
usullaridan iboratdir.
Tarix o‘qitish metodlari klassifikatsiyasi haqida pedagoglar turli fikrlarni bildirganlar. 
Bir-biri bilan bog‘langan o‘qitish metodlarini quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 
1) og‘zaki o‘qitish metodi, (hikoya, monolog, dialog, suhbat, syujetli hikoya, tahlil 
qilib tushuntirish,tarixiy manbalar bilan ishlash; tarixiy adabiyotlar, tarixiy hujjatlarni 
izohlash) bu metod o‘z navbatida ikki turga bo‘linadi:
2) ko‘rsatmali ta’lim metodi (jadvallar, shartli-grafik illyustratsiyativ ko‘rgazmalilik, 
surat tahlili, rasm, tarixiy xaritalar bilan ishlash);
3) ta’limning amaliy metodi (kontur xarita to‘ldirish, mashq bajarish, o‘quv 
topshiriqlarini yozma tayyorlash).
Og‘zaki bayon metodi 
– o‘qituvchining xotirasiga mo‘ljallab tashkil etiladi, tuzilish 
jihatidan ularning tarkibi bir xil: o‘qituvchi tushuntiradi, o‘quvchilar tinglaydilar. 
Hikoya. 
Bayon shaklidagi hikoyada o‘qituvchi o‘quv materiali mazmunini turlicha 
aytadi, uning asosiy va ikkinchi darajali xususiyatlarini izohlaydi.

---

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
370 
Ma’ruza
. 
Ma’ruza o‘rta umumta’lim maktablarining yuqori sinflarida, oliy o‘quv 
yurtlarida foydalanadigan ta’lim usuli bo‘lib, unda o‘zaro ta’sir o‘qituvchining bayoni va 
bolalarning tinglashi, ayrim omillar, asosiy g‘oya va bog‘lanishlarni yozib olish shaklida 
amal qiladi. Ma’ruza uchun vaqt o‘quvchilarning tayyorgarlik darajasi, o‘quv materiali 
hajmiga ko‘ra belgilanadi. 
Ma’ruza jarayonida o‘quvchilarning faolligi, tashabbuskorligini oshirish maqsadida 
o‘qituvchi o‘z nutqini ko‘rsatmali qurol, muammo va topshiriqlar bilan uyg‘unlashtiradi. 
Ko‘rinib turibdiki, boshqa matodlar, xususan ko‘rsatmali va amaliy metodlar ham jalb 
etilmoqda. O‘quv materialiga oid iboralarga izoh berish, ayrim o‘rinlarda o‘quvchilarning 
o‘zlariga xulosa chiqarishni taklif etish o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatining 
samarasini oshiradi. 
Suhbat. 
Suhbat o‘qituvchi o‘quvchining o‘zaro ta’siri dialog shaklidagi ta’lim 
metodidir. Unda mavzu mazmuniga xos, atroflicha o‘ylangan, bir-biriga bog‘liq savollarni 
qo‘yish va savollarga javob izlash hamda javob qaytarish yo‘llari bilan o‘qituvchi va 
o‘quvchi faoliyati o‘zaro muvofiqlashadi. Suhbat evristik ham bo‘ladi. Ya’ni, bunda 
o‘quvchilarning tafakkuriga mo‘ljallangan usul bo‘lib, unda o‘zaro ta’sir o‘qituvchi 
savollari o‘quvchilarning javoblari shaklida amalga oshiriladi. Evristik suhbat uzoq tarixga 
ega bo‘lib, undan qadimgi Yunonistonda Suqrot mohirona foydalangan. U hozirgi ilmiy-
didaktik tadqiqotlarda “izlanish suhbati” deb ham yuritiladi. Evristik suhbatning qator ijobiy 
tomonlari bo‘lib, ijodiy yo‘l bilan o‘quv materialini o‘rganish, o‘zlashtirishning individual 
xarakter kasb etishi.