Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
112 
мотивациясини ўрганиш, иккинчи йўналишда ўқув компонентларини шаклланганлик 
даражаларини ўрганиш, учинчи йўналишда эса шахс йўналганлигини ўрганиш орқали 
ўқув фаолиятига муносабат мотивациясини тадқиқ қилишга қаратилган усуллар 
мажмуаси танлаб олинди ва уни амалиётга татбиқ этиш вазифаси қўйилди. 
Зеро, ҳар бир усул асосида қайта ишланган маълумотларни тадқиқ қилишда 
қўшимча ёрдамчи усуллар орқали муносабатларнинг беқарорлиги ёки барқарорлиги 
ижтимоий кенг ёки торлиги, ўқув фаоллиги ҳақидаги тасаввурларнинг мавжуд ёки 
мавжуд эмаслиги, ўқувчиларнинг ўқув жараёнига масъулият билан ёки юзаки 
қарашлари каби қатор мезонлар инобатга олиниб, шартли равишда муносабат 
мотивацияси деб аталувчи шкалага киритилади. 
Муносабат тизими шкаласида ўқувчилар фаолиятида шаклланаётган ўқув 
фаоллигини танлаш жараёнига бўлган «фаол-ижобий», «ижобий», «индифферент» 
муносабатлар мотивациясининг кичик мактаб ёшидаги ўқувчилар характерига мос 
ўртача умумий, қиёсий-типик кўрсаткичлари кўлами киритилади ва бу эса тадқиқот 
мақсадига мос ижтимоий психологик мезонларни таҳлил қилиш имкониятини 
яратади. 
Муносабат мотивацияси замирида ётган ижтимоий психологик омилларга баҳо 
бермай туриб, ўқув жараёнига фаол-ижобий муносабатларни ривожлантириш учун 
амалий тавсиялар бериб бўлмайди. Бизнинг назаримизда, бу омиллар ўзига хос 
ҳудудий, этнопсихологик, ёш ва индивидуал, ички психик хусусиятларга эга. 
Бошқача қилиб айтиладиган бўлса, бу омиллар шахснинг «ташқи» ва «ички» олами 
муштараклиги (С. Л.Рубинштейн)
[2]
замирида ётувчи «ўқув фаоллигининг», когнитив, 
ҳиссий-иродавий, 
баҳолаш 
компонентлари 
«шахс 
йўналганлиги», 
ва 
«қадриятлар»нинг шахс хулқ-атворида ва фаоллигида қай даражада (фаол-ижобий, 
ижобий, индифферент) намоён этилиши билан белгиланади ва баҳоланади. Бундан 
ташқари, муносабат мотивациясини ҳаракатга келтирувчи кенг кўламли ижтимоий 
психологик омилларнинг аниқ йўналтирилган усуллар асосида ўрганилиши ва тадқиқ 
қилиниши кичик мактаб ёшидаги ўқувчилар фаолияти ва ўқув фаоллиги ҳақидаги 
тасаввурларни янада такомиллаштиришга ҳам хизмат қилади.