Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

speciales 
ёки
exceptiones doli praeteriti
даъвоси бўйича жавобгар 
шартнома тузиш пайтида алдов мавжуд бўлганлигига иқрор бўлган,
exceptiones doli generalis
ёки
exceptiones doli praesentis
эксцепцияси 

---

230 
бўйича эса жавобгар шартнома ижроси dv тамойилига зид келадиган
даъвогарнинг шартнома ижроси бўйича фирибгарлиги ва aequitas
қоидаларига умумий равишда тўғри келмаслиги тўғрисида иқрор бўлган. 
Бирон-бир мажбуриятни бажарган ва алданган шахслар бу мажбурият
контрагентнинг алдаши натижасида вужудга келганини исботлаб берсалар 
ва, айни пайтда, улар ўзларини бошқа бирон-бир усул ёрдамида ҳимоя қила 
олмасалар, actio doli даъвосини қўзғатиши мумкин бўлган. Бу даъво алдов 
содир бўлган 1 йил давомида қўзғатилиши мумкин бўлган. Бу ҳолда
қабул қилинган қарор етказилган зарарни тўлаш ва алдов содир этган
шахсни обрўсизлантиришга олиб келган.
Metus
Dolus delictum privatum деб эълон қилинган пайтда
metus 
ёки
қўрқитиш, таҳдид солиш ҳам хусусий деликт сифатида киритилди. Metus
жисмоний ва руҳий табиатга эга бўлган ҳуқуққа хилоф ҳаракатлар бўлиб,
мазкур ҳаракатлар деликвент бирон-бир шахсни ўз хоҳишига қарши бирон-
бир ҳаракатларни содир этишга мажбур қилишидан иборат бўлган: si liberum
esset noluissem sed coactus volui. Зўрлаш оқибатида бирон-бир ҳаракатларни 
содир этишга мажбур қилинган контрагентларни ҳимоя қилиш мақсадида
претор Октавий 
exceptiones quod metus causa
ва 
actio quod metus causa
даъвосини киритди. 
Exceptio quod metus causa қўрқитиш йўли билан тузилган шартнома 
ҳеч қандай ҳуқуқий кучга эга эмаслиги тўғрисидаги эксцепция ваъда 
қилинган престацияни ҳали бажармаган, лекин бу ҳуқуқий акт контрагент
томонидан қўрқитиш натижасида ҳуқуққа хилоф, жиддий ва оғир 
бузилишга олиб келганлигини исботлаб бера оладиган шахс томонидан
қўлланилиши мумкин бўлган. 
Actio quod metus causa қўрқитиш остида бирон-бир престацияни 
бажарган шахслар томонидан қўлланган. Даъво қўзғатиш муддати 1 йил 
қилиб белгиланган. Бу деликт бўйича жазо чораси бажарилган престация 
қийматининг 4 баравари миқдорида жарима солиш белгиланган. Даъво 1 
йил ўтгандан кейин қўзғатилган бўлса, бажарилган престация қиймати 
миқдорида жарима солиш белгиланган.