Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Ширкат шартномаси – Societas. Societas
атамаси Рим ҳуқуқида 2 
маънога эга бўлган: бу атама юридик шахс (
universitates personarum
) ва
умумий мулкчилик асосида бирлашган аъзолар ўртасида вужудга келадиган 
муносабатлар ўрнатиладиган тасодифий ва шартномавий бирлашмаларни
англатган. Бундай бирлашмалар Рим ҳуқуқида XII жадвал қонунлари
даврига келиб шаклланган. Шу билан бир қаторда, бу қонунлар ширкатлар 
ташкил қилиш эркинлигини ўрнатди: sodalibus potestatem facit lex
pactionem quam velint sibi ferre, dum ne quia ex publica lege corrumpant.
Дастлабки ширкатларнинг тузилиш шакли қандайлиги номаълум.
Шартнома асосида тузиладиган ширкат аъзолари ўртасидаги муносабатлар 
мазмуни consortium деб аталган тасодифий бирлашмалардаги муносабатларга 
ўхшаш бўлган, шу сабабли, шартнома асосидаги ширкатлар қадимги ҳуқуқ 
бўйича
societates ad instar fratruum
деб аталган.
Классик ҳуқуқ бўйича ширкат шартномаси 
–
societas консенсуал ва
иккитомонлама ёки кўптомонлама шартнома бўлиб, ўртоклар 
–
socii
ўртасида ва уларнинг маълум фаолият олиб бориш учун биргаликдаги
мулкчилик ташкил этиш ва олинадиган даромадни тенг тақсимлаш 
тўғрисидаги келишувига асосланган. 
Ширкатга аъзо бўлиб кирган ўртоклар(socii) маълум белгиланган 
мақсадга эга бўлган. Ўз олдига қўйган мақсадига кўра, ташкил қилинган
ширкатлар 2 турга бўлинган: биргаликда яшаш ва биргаликда фаолият 
юритиш учун ҳосил бўлган ширкат ва ишлаб чиқариш ширкатлари.

---

214 
Биргаликда яшаш ва биргаликда фаолият юритиш мақсадида ташкил топган 
ширкатлар societas omnium bonorum деб аталиб, унга кирган аъзолар мулк 
умумийлиги ва амалга оширилган фаолиятдан келадиган даромаднинг 
аъзолар ўртасида тенг тақсимланиши ҳақида келишадилар. Умумий фаолият 
олиб бориш учун ташкил қилинадиган ширкатлар эса