Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Жамланган мажбурият муносабатлари. Алоҳида жамланган 
мажбурият муносабатлари. 
Одатда, мажбурият муносабатлари бир актив
ва бир пассив томон ўртасида, яъни бир кредитор ва бир қарздор ўртасида 
ўрнатилган. Лекин айрим ҳолларда битта мажбурият муносабатларига ё у 
томон, ёки бу томондан бир неча шахслар киришиши мумкин бўлган. Бундай 
ҳолларда 
жамланган 
мажбуриятлар 
ёки 
жамланган 
мажбурият 
муносабатлари келиб чиққан. 
Жамланган мажбурият муносабатларининг предметини бўлинадиган 
ашё ташкил қилса, (presumptio juris) – бўлинадиган жамланган мажбурият 
муносабатлари ёки « obligatio plurim pro parte rata»
–
аниқ белгиланган 
талаб ва қарзларга эга бўлган шахслар мажбуриятларини назарда тутадиган
ҳуқуқий кўрсатма амалда бўлган. Алоҳида жамланган мажбурият 
муносабатларида ҳар бир кредитор «pro parte rata» белгиланган ашё ёки 
пулни олиш ҳуқуқига эга бўлган, ҳар бир қарздор эса «pro parte rata»
беришга мажбур бўлган қарзни тўлаши шарт бўлган. Аниқроғи, алоҳида 
жамланган мажбурият муносабатларида фақатгина кредитор ва қарздор эга 
бўлган талаблар ва қарзлар мавжуд бўлган: nomina sunt ipso jure divisa. 
Биргаликдаги мажбуриятлар. 
Биргаликдаги мажбуриятлар ёки 
бўлинмайдиган жамланган мажбурият муносабатлари кредитор тарафида 
ҳам, қарздор тарафида ҳам бир неча шахслар иштирок этган муносабатларда
келиб чиққан. Бунда битта кредитор қолган барча кредиторлар талаблари 
бўйича қарзни ундириш ҳуқуқига эга бўлган, битта қарздор эса қолган 
бошқа қарздорлар учун қарзларни тўлаш мажбуриятига эга бўлган. 
Биргаликдаги мажбуриятлар Рим ҳуқуқи бўйича предметига ва 
ўрнатилиши усулига қараб бир неча гуруҳга бўлинган. 
а) Жамланган мажбурият муносабатларининг предметини бўлинмайдиган 
ашё ташкил қилса, биргаликдаги мажбуриятлар ipso jure ўрнатилган: 
махсус келишув тузишга эҳтиёж бўлмаган. Бу ҳолда кредиторлардан бири 
бутун ашёни олиш ҳуқуқига эга бўлган, қарздорлардан фақат бири 
мажбурият престациясини бажаришга мажбур бўлган. Қарздорлардан қайси 
бири мажбурият престациясини бажариш масаласи кредиторлар танловига 
боғлиқ бўлган. Мажбурият престацияси белгиланган қарздор томонидан
бажарилгандан кейин қолган бошқа қарздорлар мажбуриятлардан халос 
қилинган. Аксинча, кредиторлардан бири ўз талабини қондиргандан кейин
қолган бошқа кредиторлар ўз талаб қилиш ҳуқуқларини йўқотган. 
б) Биргаликдаги мажбуриятлар шартнома тузиш йўли билан ҳам 
ўрнатилган. Шартномавий биргаликдаги мажбуриятлар