Узбекистон республикаси олий ва урта

1.2. Don va don mahsulotlarini saqlashda nobudgarchilikka olib keladigan 

sabablar 

Donning  isrof  bulish  sabablarini  bilmaslik  va  saqlash  davrida  don  sifatining 

pasayishi katta nobudgarchilikka olib keladi. 

Bu  nobudgarchilik  esa  uz  navbatida  galla  hosildorligini  oshirishga  karatilgan 

qishloq xo`jalik ishlab chiqarish yutuklarini yukka chikaradi hamda hosilni etishtirish 

va yigib-terib olishga karatilgan mexnatni kadrsizlantiradi. 

Donni  saqlash  jarayoni  bu  don  ishlab  chiqarishdagi  oxirgi  boskich  bo`lib  bu 

fan  don  va  saqlash  ob`ekti  bulmish  don  uyumining  xususiyatlarini,  shuningdek 

donning  holatiga  ta`sir  ko`rsatuvchi  fizikaviy,  kimyoviy  va  biologik  omillarni 

urganadi. 

Don uyumida ruy beradigan xodisalarning konuniyatlarini bilish donni miqdor 

va  sifatiy  saqlanishini  ta`minlash  uchun  kerak  bo`lgan  ilmiy  asoslangan  chora-

tadbirlarni qo`llashga imkon beradi. 

Don va don mahsulotlarini saqlash boshqa  mahsulotlarni saqlash singari katta 

moddiy-texnika  bazasi  va  shu  soxa  bo`yicha  puxta  bilimga  ega  bo`lgan  mutaxassis 

kadrlarni talab qiladi. 

Don  va  don  mahsulotlari  katta  partiyalarini  saqlashni  tashkil  qilishning 

murakkabligi  ularning  fiziologik  va  fiziko-kimyoviy  xususiyatlari  bilan  boglikdir. 

Don  tirik  organizm  bo`lib,  unda  turli  xil  hayotiy  jarayonlar  kechadi;  bu 

jarayonlarning jadalligi tashki muxit sharoiti bilan boglikdir. 

Agar  tashki  muxit  sharoiti  don  xujayralaridagi  modda  almashinuviga  yaxshi 

ta`sir  ko`rsatsa,  bu  suzsiz  don  sifatini  yomonlashtirib  miqdoran  kamayishiga  olib 

keladi. 

Don mahsulotlarini saqlashdagi talaygina kiyinchiliklar shu bilan boglik bo`lib, 

kaysiki ularning insondan boshqa har "iste`molchilari" mavjudligidadir. 

Bundan  kelib  chikadiki,  mikroorganizm  va  zararkunandalar  ta`siri  natijasida 

mahsulot miqdoran kamayib sifati yomonlashadi. Don mahsulotlarini saqlash talabga 

muvofik tashkil qilinmasa, kemiruvchilar (kalamushlar, sichkonlar) va qushlar donni 

kirishadi va iflos qilishadi. 

Bundan tashqari saqlash davrida un va yormada yuz beradigan maxsus holatlar 

har  ularning  haridorbop  xossalarini  o`zgartiradi.  Va  nixoyat,  barcha  don 

mahsulotlarining  miqdor  va  sifati  ularning  fizik  xossalari  oqibatida  o`zgarishi 

mumkin. 

SHunday  qilib,  saqlanadigan  mahsulotlarning  tabiatidan  va  yuzaga  keladigan 

nobudgarchilikdan,  ularni  biotik  muxit  omillaridan  ximoya  qilish,  shuningdek  don 

xujayralarida kechadigan jadalmodda almashinuviga qarshilik ko`rsatadigan sharoitni 

yaratish  zaruriyatdir.  Bu  masalani  fakat  mahsulotni  saqlash  uchun  tayorlab  va 

saqlashning ma`lum shart-sharoitlarini yaratibgina hal qilish mumkin. 

Bularning  hammasini  don  mahsulotlarining  xossalarini  hisobga  olgan  holda 

kerakli  asbob-uskuna  va  kurilmalar  bilan  jixozlangan  saqlash  joylarni  hozirlab 

amalga oshirish mumkin.  

 

 

 

---

 

7