Узбекистон республикаси олий ва урта

4.1. Saqlashda don va urug`larning uzok muddatga chidamliligi. 

U  yoki  bu  o`simlikning  don  va  urug`lari  yigim  davrida,  tashish  va  saqlash 

davrida tirik organizmlar deb sanaladi. 

Binobarin,  tirik  materiyaning  yashashi  uchun  doimiy  modda  almashinuvi 

zaruriy  shart  bo`lib,bu  harmasi  don  massasida  hayot  faoliyatini  namoyon  qiladi. 

Hayot  faoliyatining  asosiy  shakli  bu-gaz  almashinuvidir  (nafas  olish).  Bundan 

tashqari don va urug`larning ko`p  partiyalarida yigimdan sunggi pishib etilish degan 

fiziologo-biokimyoviy  jarayonlar  kechadi.  Va  nixoyat,  don  massasini  saqlashning 

---

 

25 

noto`g`ri tashkil qilinishi  oqibatida kukarish, unish jarayoni yuzaga kelib, bu holatga 

amalda yul kuyib bulmaydi. 

Don  va  urug`larning  haridorlar  (urug`lik,texnologik  va  iste`molbop) 

xususiyatlarini saqlay olish davriga ularning uzok muddatga chidamliligi deyiladi. 

Urug`shunoslikda biologik va xo`jalikbop uzok muddatga chidamlilik mavjud. 

Birinchisi shunday muddatki, bunda don massasida unib chikish uchun xech bulmasa 

birlik urug`lar mavjud bo`ladi. 

Biologik  uzok  muddatga  chidamlilik  bo`yicha  urug`lar  uch  turga  bulinadi:  1- 

mikrobiotik  urug`lar,  bir  necha  kundan  3  yilgacha  (javdar)  chidaydi;  2-mezobiotik 

urug`lar,  3-15  yilgacha  (bugdoy)  chidaydi;  makrobiotik  urug`lar,  15-100  yilgacha 

(beda urug`i va boshqalar) chidaydi. 

Amalda  xo`jalikbop  uzok  muddatga  chidamlilik  katta  ahariyatga  ega.  Bu 

shunday  muddatki,bu  davr  mobaynida  urug`lar  unib  chikish  bo`yicha  kondintsion 

harakterga  ega  bo`lib,  ekishning  sifati  bo`yicha  davlat  me`yorlari  talablariga  javob 

beradi. 

Texnologik  uzok  muddatga  chidamlilik-bu  shunday  muddatki,  bu  davr 

mobaynida  donning  nonboplik,  em-xashakka  muljallangan  yoki  texnik  xossalari 

saqlanishi kerak. Tajribalar shuni ko`rsatadiki, bugdoy doni 1 oy saqlangandan sung 

har uzining un-nonboplik xususiyatini yukotmagan.