Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. Тошкент Архитектура-курилиш институти Курулишни бошкариш факультети

1.2. Лойиҳаларни бошқариш тарихи
Ҳар қандай лойиҳа бир неча фазалардан (босқичлардан) ўтади. Албатта, барча фазалар (босқичлар) орқали лойиҳани амалга ошириш учун улар бирон-бир тарзда бошқарилиши керак. Шу маънода Миср пирамидаси ёки Хитойнинг буюк деворининг қурилиши каби машҳур лойиҳаларни бошқарган. Бошқарилувчи - муваффақиятсиз эмас (муваффақиятни фақат ўз вақтида бажариш ёки техник натижалар билан баҳолаймиз) - мудофаа, ёқилғи-энергетика ва собиқ Совет Иттифоқининг бошқа тармоқларидаги лойиҳалар ҳам бошқарилган.
ХХ асрнинг 50-йилларида бозор иқтисодиётига эга бўлган ривожланган Ғарб мамлакатларида "Лойиҳаларни бошқариш" (Прожеcт Манагемент) каби мустақил дисиплинига эҳтиёж пайдо бўлди. Бу лойиҳалар миқёсини кенгайтириш ва лойиҳа муваффақиятининг контсептсияси биринчи навбатда ажратилган маблағлар, жамғармалар ва фойда маржлари миқдори билан якуний харажатларига мос келиш йўли билан ўлчанганлиги сабаб бўлди. Охиргиси эса, ўз навбатида, менежмент мавзусини ташкил этувчи бир қатор вазифаларни ҳал қилишнинг мураккаблигига (тизимлилигига) боғлиқ эди.
50-йилларнинг охирларида лойиҳаларни бошқаришнинг биринчи усулларидан бири тармоқни режалаштириш ва бошқариш усуллари (CПМ ва ПЕРТ усуллари) ишлаб чиқилди. Дастлаб улар “Атлас” ракета дастурини ва катта синтетик толалар заводини қуришда фойдаланган. 1960-йилларнинг ўрталарида бу услублар фаол ўрганилиб, ва камроқ даражада СССРнинг капитал қурилиш амалиётига жорий этила бошлади.
Шуни таъкидлаш керакки, 1930 йиллар охирида совет олимлари Гантт жадваллари ва циклграммалари ёрдамида тақвимли режалаштириш ва оқимли қуришнинг назарий асосларини ва амалий усулларини ишлаб чиқдилар, бу эса кўп жиҳатдан кейинчалик яратилган лойиҳа бошқарув аппарати пойдевори ҳисобланади.
1970-йилларда Ғарбда кўплаб йирик компаниялар, шиддатли рақобат шароитида ўз фаолиятларининг кенгайиши ва мураккаблиги билан жавоб берадиган лойиҳаларни бошқариш усулларини ишлаб чиқиш ва қўллашни бошлади. Ушбу жараённинг тезлашиши компютер ахборотларини ишлаш тизимларини кенг жорий этиш орқали таъминланди.
Ҳозирги вақтда лойиҳа бошқаруви барча ривожланган мамлакатларда эътироф этилган инвестиция услубига айланди.