Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. Тошкент Архитектура-курилиш институти Курулишни бошкариш факультети

6-МАВЗУ. ТАШКИЛОТНИНГ ЛОЙИҲА БОШҚАРУВ ТИЗИМИ ВА УНИ ТАШКИЛ КИЛИШ.
6.1. Тизимларни бошқариш
6.2. Ташкилотда лойиҳани бошқариш тизимини
жорий қилиш сабаблари
6.3. Корхонада лойиҳаларни бошқариш тизимини
жорий этиш босқичлари
6.1. Тизимларни бошқариш
Тизимларни бошқариш(сйстема ппроачанд интегратион) лойиҳа бошқарув функцияси бўлиб, корхона ва лойиҳа умумий вазифалар ва протседуралар билан боғлиқ бўлган тизимлар мажмуаси сифатида қаралади.
Корхонанинг раҳбарияти ва лойиҳа жамоаси томонидан тизимларни интегратсиялашуви уларнинг лойиҳа мақсадларига эришиш бўйича ягона йуналтирилганлигини таъминлайди.
Мураккаб тизимлар бўлган лойиҳаларни бошқаришга мунтазам ёндошиш назарияси умуман олганда вазиятлар ва мураккаб муносабатларнинг дисиплинлерарасı ва ҳолистик нуқтаи назарини ўз ичига олади, бу бизга муаммоларни формуласини соддалаштириш учун ҳақиқатни тақсимлаш имконини беради.
Тизимларнинг умумий назарияси 40 йилдан ортиқ вақтдан бери мавжуд эди, аммо унинг амалий қўлланилиши лойиҳани бошқаришнинг бошланиши билан боғлиқ. Лудвиг вон Берталанфай 1951 йилда анатомиядан терминологияни қўллаган ҳолда, очиқ системаларни тасвирлаб берди. Инсон танасининг қисмлари, скелетлари, мушаклари, асаб ва қон айланиш тизими, инсон мияси ва бошқалар инсоний тизимнинг қуйи тизимлари сифатида тасвирланган. Шундай қилиб, турли хил кичик тизимлар билан бир қаторда бутун тизимнинг ишлаши билан ўзаро тушуниш мумкин эди.
1956 йилда Кеннетҳ Балдинг тизимларни интегратсиялаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган алоқа муаммоларини аниқлади. Профессор Болдинг қуйи тизимлар (физиклар, иқтисодчилар, кимёгарлар, сотсиологлар ва бошқалар) соҳасидаги мутахассисларнинг ҳар бири бошқасидан фарқ қиладиган ўз контсептуал аппаратига эга эканлиги ҳақида ташвишланарди. У муваффақиятли интегратсия қилиш учун қуйи тизимлар соҳасидаги барча мутахассислар математикатчилар каби "бир хил тилда" гапиришлари кераклигини таъкидлади [10].
Бунинг учун ИПМА, ПМИ ва бошқа халқаро ташкилотларнинг билимлари қўлланилади. Тизимларнинг умумий назарияси бизнесни лойиҳалаш, маркетинг, ишлаб чиқариш, молия ва бошқаларнинг кўпгина жиҳатларини қамраб олган методологияни яратишни ўз ичига олади.Бу техникани тизимни бошқариш, лойиҳани бошқариш ёки матритсаларни бошқариш тизими деб аташади.
Алоқа шартларига ва чегаралар мавжудлигига кўра, тизимлар ёпиқ, ташқи муҳитдаги бошқа тизимлардан бутунлай ажратилган ва ташқи муҳит тизимлари билан ўзаро алоқада буълган очиқ тизимларга бўлинади.
Барча ижтимоий тизимлар очиқ деб ҳисобланади. Очиқ тизимларнинг ўзига хос хусусияти - чегараларнинг шаффофлиги.
Лойиҳа бошқарувига тизим ёндашувини мантиқий ва мунтазам равишда муаммони ҳал қилиш жараёни сифатида тавсифлаш мумкин. Бу ҳолда бошқарув ресурслар оқимини (пул, асбоб-ускуна, бино, ходимлар, ахборот, хом-ашё ва материалларни) аниқлайдиган маълумотларни киритиш, қайта ишлаш ва чиқимлари билан тавсифланадиган кичик тизимларни ривожлантиришнинг доимий функцияси бўлиб хизмат қилади. Тизим ёндашуви ушбу кичик тизимлар билан алоқаларни кўриб чиқишга имкон беради. Мунтазам ёндошувдан фойдаланиб, ажратилган қисмлар бирма-бир жамланган ва муаммолар энг мақбул эчимни топади.
Тизимларни бошқариш ўзгариш, ташхис қўйиш, танлаш ва синтез қилиш босқичларини ўз ичига олади. Тизим ёндашувининг муҳим таркибий қисмлари қуйидагилардир:
мақсаднинг мавжудлиги;
талаб - талабнинг бажарилишини таъминлайдиган эҳтиёж мақсадлар;
муқобил - талабни бажариш усулларидан бири;
танлаш мезонлари - муқобилларни баҳолашда фойдаланиладиган омиллар;
муқобилни таъминлаши керак бўлган шартларни таърифловчи тўхтатувчи омил.
Тизим таҳлиллари (6-расм) исталган мақсадга эришиш билан боғлиқ бўлган муқобил хатти-ҳаракатларни солиштириш ва таққослаш билан бошланади. Шундан сўнг, муқобиллар харажатлар ва натижалар билан таққосланади. Айланиш тескари алоқа орқали билан тугайдики, қайси бу корхонанинг муқобиллиги ва мақсадларига мувофиқлигини белгилайди