Узбекистон Республикаси Олий ва Урта Махсус Таълим Вазирлиги Тошкент Тукимачилик ва Енгил Саноат Институти

Мутафаккирларнинг фикрларидан келиб чиқиб борлиқ тўғрисида қандай хулосага келиш мумкин?

Нима мавжуд?
У қаерда
мавжуд?
У доимо
мавжуд
бўладими?
Олам, дунё
Ҳамма ерда
бу ерда ва
бошқа ерда
Йўқ, улар
ўткинчи.
Борлиқда икки хил нарса, ҳодиса бор
экан – ўткинчи ва доимий аслида улар
ҳам янгиланиб туради.Олам мураккаб
табиатан бир хил бўлмаган
жисмлардан ташкил топган.
Олам борлиги яхлитлигича олам
борлигидаги барча мвжудлик билан
чамбарчас боғлиқ, унда алоҳида
олинган нарса мавжуд бўла олмайди.
Бундан борлиқнинг яна бир асосий
йўналиши – оламнинг ягоналиги
масаласи очилади.
Борлиқнинг қуйидагича шакл
ва кўринишлари мавжуд:
1. Нарсалар, жисмлар
жараёнлар борлиги
2. Нарсалар, жараёнлар,
Табиат ҳолатлари,
яхлит табиат борлиги
3. Инсон томонидан
ўзлаштирилган
нарса ва жараёнлар
борлиги
4. Инсон борлиги
5. Нарсалар оламида
инсон борлиги
6. Ўзига хос инсон
борлиги
7. Руҳий, маънавий,
ғоявий борлиқ
8. Индивидуаллашган
руҳийлик
9. Объективлашган
ноиндивидуал руҳийлик
10.Ижтимоий борлиқ
11.Индивидуал борлиқ
алоҳида олинган
инсоннинг жамиятда
ва тарихий жараёндаги
борлиқ
12.Жамият борлиги
Борлиқ тушунчаси «бор» «мавжудлик», «олам»
тушунчалари билан бевосита боғлиқ.
Олам мавжуд, у чексиз, яхлит.
Конкрет индивидлар ва одамларнинг маълум
авлоди борлиқнинг бошқа формалари билан
объективреалликни ташкил этади.
Табиийлик ва ғоявийлик, жамият ва индивид
ҳар хил шаклда бўлса ҳам, биргаликда олам
ягоналигини ташкил этади.

Хўш, материя нима?

Материя объектив реалликни
ифодалайдиган фалсафий категория
бўлиб, бу объектив реаллик инсон
сезгиларигабоғлиқ бўлмаган ҳолда
мавжуддир, у бизнинг сезгиларимизга
таъсир этади ва сезга уйғотади, сезгиларимиз
эса унданнусха олади, сурат олади ва уни акс
эттиради. Материя табиатнинг бениҳоя
кўп энг турли-туман объектлари ва
системаларини ўз ичига олади, бу объектлар
ва системалар макон ва замондаяшайди ва
ҳаракат қилади, улар битмас-туганмас
хоссаларга эга.
Материя ҳақида гап борганда қуйидагиларга
эътибор бермоқ керак:
Материя деганда қандайдир
конкрет бирор ҳодиса ёки нарса
тушунилмайди;
Материя онгдан ташқарида ва
унга боғлиқ бўлмаган
ҳолда мавжуд бўлган нарсаларнинг
умумлашган ифодасидир:
Материянинг энг асосий якка-ю ягона
хусусияти унинг объектив равишда
мавжуд бўлиши, инсон онгидан ташқарида
ва унга боғлиқ бўлмаган
ҳолда мавжудлигидир.

Хўш, материянинг қандай мавжудлик шакллари бор?

Коинотдаги ҳаракат, массаларнинг механиқ ҳаракати,
молекулаларининг иссиқликсифатида ёки электр токи,
магнит токи сифатида тебраниш кимёвий ажралиш ва
бирикиш,органиқ ҳаёт ва унинг маҳсули бўлган