Узбекистон Республикаси Олий ва Урта Махсус Таълим Вазирлиги Тошкент Тукимачилик ва Енгил Саноат Институти

Демокрит -таълимотида борлиқ физик энг
кичик бўлинмас қисм, атом билан тенг қилиб
Қўйилади Атомларбир-бири билан Бўшлиқ
орқали Ажралиб турадилар.
Бўшлиқ мавжуд эмасликка тенгдир,уни билиб
бўлмайди. Фақат борлиқнигина билиш мумкин.
Борлиқ мураккаб,чунки у хилма-хил
атомлардан тузилган.

Парменид ғояларини янгича талқин этади ва бойитади. У борлиқни ўзгармас ва доимий ғоялар борлиғи ва ҳиссий нарсалар олами, ўткинчи оламга ажратади. Платон таълимотича оламда «ғоялар дунёси» бирламчи бўлиб, моддий дунё иккиламчи, «ғоялар дунёсининг маъсули, соясидир». «ғоялар» дунёси замон ва маконга боғлиқ бўлмай, мангу, ҳаракатсиз, ўзгармасдир, моддий дунё эса иккиламчи, предмет ва ҳодисалар, замон ва маконга боғлиқ бўлиб, ўткинчи характерга эга, чунки улар вужудга келади ва йўқолади.

Платон (э.о. тахминан 427-347 й.) ўзининг
борлиқ ҳақидаги таълимотида ???
Борлиқ Шарқ мутафаккирлари
таълимотида қандай
талқин қилинади?

Абу Наср Муҳаммад Форобийнинг (870-950й.) олам тузилиши ҳақидаги фикрлари умуман ўрта ва яқин Шарқ уйғониш даври IX-XI асрлар фалсафасининг онтологик принципларини тушуниб олишга имкон беради. Бу принциплар бошқа мутафаккирларда ҳам деярли Форобий кўриб ўтган тартибда такрорланади. Абу Али Ибн Сино, Умар Ҳайём, Ибн Рушд ва бошқалар бу масалада Форобий қўллаган категориялардан фойдаландилар.

Абу Наср Муҳаммад Форобийнинг (870-950й.) олам тузилиши ҳақидаги фикрлари умуман ўрта ва яқин Шарқ уйғониш даври IX-XI асрлар фалсафасининг онтологик принципларини тушуниб олишга имкон беради. Бу принциплар бошқа мутафаккирларда ҳам деярли Форобий кўриб ўтган тартибда такрорланади. Абу Али Ибн Сино, Умар Ҳайём, Ибн Рушд ва бошқалар бу масалада Форобий қўллаган категориялардан фойдаландилар.

Абу Али Ибн Сино (980-1037 й.) таълимотича, олам яхлит мураккаб борлиқдир. Бу борлиқни ҳар томонлама текшириш учун Ибн Сино зарурият, имконият, воқелик принципларини асос қилиб олади. Оламни барча мавжуд нарсаларни иккига бўлади: зарурий вужуд, вужуди вожиб ва имконий вужуд, вужуди мумкин. Зарурий вужуд ҳеч нарсага боғлиқ бўлмаган бир бутунликни ташкил этиб, у энг иродали, қудратли, доно ва билувчи тангридир. Қолган ҳамма нарсалар имконий тарзда мавжуд бўлиб, зарурий вужуд - Тангридан келиб чиқади. Бу келиб чиқиш қуёшдан чиқаётган нур шаклида аста-секин амалга ошади.