Узбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги

ЎЗБЕКИСТОИ РЕСПУБЛИКАСИ ҚИШЛОҚ ВА СУВ ХЎЖАЛИГИ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ АГРАР УНИВЕРСИТЕТИ


ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ЭКИНЛАРИ ЗАРАРКУНАНДАЛАРИ ВА КАСАЛЛИКЛАРИНИ РИВОЖЛАНИШИ ВА КЎПАЙИШИНИ ОЛДИНДАН АНИҚЛАШ ВА ХАБАР ҚИЛИШ
Магистратура (5А410301-ўсимликлар химояси, 5А410302-Энтомология) мутахассисликлари) талабалари учун ўкув қўлланма
Тошкент 2012.

Ушбу ўқув қўлланма “қишлоқ хўжалик экинлари зараркунандалари ва касалликларини ривожланиши ва кўпайишини олдиндан аниқлаш ва хабар қилиш” магистратура (5А410301-ўсимликлар химояси, 5А410302-энтомология) мутахассисликлари) талабалари учун ўкув кўлланма фанидан ўқув режаси ва ишчи ўкув дастурига мувофиқ тайёрланди.

Ушбу қўлланма Тошкент Давлат Аграр Университети ўқув услубий кенгаши томонидан чоп этишга рухсат этилган. (2012 йил 7 март № 7 сонли баённома).


ТУЗУВЧИЛАР:

Биология фанлари номзоди, доцент Б. Болтаев.

Биология фанлари доктори, профессор Э.Холмуродов.
ТАҚРИЗЧИЛАР:

Биология фанлари доктори Х. Яхяев

Биология фанлари номзоди Б. Мухаммадиев


1 : Кириш.

Маълумки ўсимликларни ҳимоя қилиш тизимини асосий мақсади ўсимликларни ҳимоя қилишни барча усулларидан самарали фойдаланиб агроценозеардаги фитосанитар ҳолатини энг мақбул даражада сақлаб туришдир. Бунга эса зараркунанда ва касалликларни оммавий урчиш ва кўпайиш муддатларини олдиндан билиш, уларни экинларга етқазиши мумкин бўлган ҳавф даражасини аниқлаш орқалигина эришиш мумкин.

Башорат ва хабарлаш ишларини тўғри ташкиллаштириш ўсимликларни ҳимоя қилиш чора тадбирларини кутилаётган зарарни олдини олиш тадбирлари сифатида ўтказиш имконини беради. Бу эса қўлланиши лозим бўлган кимёвий кураш воситаларини салмоғини камайтириш, ортиқча сарф-ҳаражатларни камайтириш энг асосий экологияни соғломлаштиришга имконият яратади.
Олдиндан билиб олиш хизматини ташкил этмай туриб ўсимликларни уйғунлашган ҳимоя қилиш ишларини аниқ режалаш, самарали тарзда ўтказиш, ишлов бериш майдонларини ҳажмини аниқлаш ва чора-тадбирларни самарали ўтказиш масаласини хал этиб бўлмайди.
Зараркунанда ва ўсимлик касалликларни олдиндан билиб олиш, бошланажак зарарларни олдини олиш чора-тадбирларини, қириб ташлаш ишларини ўз вақтида ўтказиш, ҳимоя воситаларини ишлаб чиқаришни ёки сотиб олишни режалаштириш, машина ва жиҳозларни тайёрлаб қўйиш имконини беради.
Шу сабабли ҳозирги пайтда ўсимликларни ҳимоя қилиш хизмати таркибида башорат қилиш ва олдиндан хабарлаш хизмати йўлга қўйилган.
Бу хизматнинг асосий вазифалари қуйидагилардир:

1. 
   Ўзбекистонда учрайдиган зараркунанда ва касалликларни тури ва ривожланиши динамикасини ўрганиш. Улар томонидан экинларга етадиган зарарни доим аниқлаб бориш.
   
2. 
   Кўп тарқалган зараркунанда ва касалликларга қарши кураш муддатлари ва усулларини ҳудудларда ташкил этиш ва хабарлаш.
   
3. 
   Экинлар зараркунандалари ва касалликларига қарши ташкил этилаётган кураш чораларини ўз вақтида ибратли қилиб ўтказилишини назорат қилиш.
   

Юқоридан кўриниб турибдики башорат қилиш ва хабарлаш хизматини тўғри ташкил этмай туриб ўсимликларни ҳимоя қилиш ишларини ўтказиш имконияти йўқ деса ҳам бўлади.
Саволлар:

1. 
   Фаннинг мақсади, вазифаси ва ўсимликларни ҳимоя қилишдаги ўрни?
   
2. 
   Башорат қилиш хизматини таркибий тузилиши ва ривожланиш тарихи?
   
3. 
   Башорат қилиш фанини бошқа қишлоқ хўжалик фанлари билан алоқадорлиги ва ривожланиш истиқболи?
   

Адабиётлар: 1, 2, 3, 4.