Узбекистан Республнкаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Самарканд кишлак хужалик ииститути

раккиёти натижасида ш удгорлаб экиш тизими деҳқончиликда анча 
илғор тизим бўлган алмашлаб экиш тизими билан алмаштирилади.
А л м а ш л а б э к и ш
тизимида донли экинлар 1-2 йидан ортиқ 
экилмасдан, балки чопиқ талаб ёки ем-хашак экинлар, маккажухори, 
картошка, йўнғичқа, беда ва бошқалар билан алмаштирилади. 
Дехкончиликнинг бу тизимида шудгорланадиган майдоннинг бир 
қисмига йўнғичқа ёки беда, қолган кисмига хашаки экинлар эки­
лади.
Ў т -д а л а л и а л м а ш л а б э к и ш
тизимининг туб маъноси, серунум 
тупроқ таркибини яратишдир. Тупроқнинг унумли таркиби эса кўп 
йиллик дуккакли ва ғалласимон ўт аралашмаси экиш билан ҳосил 
килинади. Бу тизим хакидаги таълимотни академик В.Г.Вильямс 
яратган.
Ут-далали алмашлаб экиш, дехкончилик юритиш тизимининг 
бир тури бўлиб, аниқ бир шароитда тўла ижобий ахамият касб этади. 
Намгарчилик етарли бўлган ва айникса, сугорилиб дехкончилик 
килинадиган ҳ у д у д ва туманлар учун бу тизим ўта қолоқ-экстенсив 
тизимдир. Жамиятда қишлоқ хўжалигидан бошқа сохаларни хам 
гуркираб ривожланиши натижасида аҳоли жон бошига тўгри кела­
диган 
хайдаладиган 
ерларнинг 
камайиши, 
кишлок 
хўжалик 
махсулотларига бўлган талабнинг тез суръатлар билан ўсиш и, мине­
рал ўғит ва кимёвий воситаларнинг кўплаб саноат асосида ишлаб 
чикариш, қолоқ экстенсив ўт-далали алмашлаб экиш тизимидан, чо- 
158

---

пик. килинадиган, экинларни экиб дехкончилик килиш тизимига 
ўтишни тақозо килади. 
Чопиқ килинадиган 
экинларни 
экиб,