Узбекистан Республнкаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Самарканд кишлак хужалик ииститути

кўрсаткичларини белгилаш мумкин бўлмаган ёрдамчи ишчилар, ом- 
борчилар, мойловчилар, асбобларни тарқатувчиларга хам вактбай 
иш хаки тўланади. Вактбай мехнат хаки шаклини қўллашнинг му- 
ваффакияти шундан иборатки, у ҳар бир ишчининг хакикатда ишлаб 
берган вактини, тариф-малака маълумотномалари талабларига му- 
вофиқ, тариф разрядлари берилишини, хизмат кўрсатишнинг асос­
ланган меъёрларини ишлаб чикиш ва улардан фойдаланишни, шу­
нингдек, 
мукофотлашнинг 
асосланган тизимларини танлашни 
катьий назорат килиб боришни талаб килади.
И ш б а й м е ҳ н а т ҳ а қ и ш а к л и д а м а о ш т ў л а ш
мехнат натижаси 
билан иш хаки микдори ўртасидаги боғлиқликни белгилаш усуллари 
ва ишбай ҳақни ҳисоб-китоб қилиш йўлларининг турли-туманлиги 
билан характерланади.
Тажрибада ишбай мехнат хаки тизимининг бевосита оддий, иш- 
бай-мукофот, кўтара, иш бай-ўсиб борувчи ва кўтара-мукофот тур­
лари қўлланилади.
Оддий ишбай шакли шу билан характерланадики, унда хар бир 
ишчининг иш хаки унинг шахсий мехнат натижалари билан, яъни у, 
махсулот миқдор ёки муайян муддат ичида бажарган ишлари 
микдори билан белгиланади. Бинобарин, бундай холатда ишчининг 
мехнат сарфлари ва натижалари билан унинг иш хаки ўртасида б е­
восита алоқа ўрнатилади.
О д д и й и ш б а й и ш ҳ а қ и ш а к л и д а
бажарилган хар бир иш бирли­
гига тўланадиган иш хаки учун ўзгармас ишбай расценка белгила­
нади.
Иш хакининг умумий микдори куйидаги формула билан ифода­
ланади:
Им = Р • П
Б у н д а :
И м -и ш б а й и ш ҳ а қ и м и к д о р и ;
Р -и ш б а й у с у л и д а б а ж а р и л г а н и ш б и р л и г и г а и ш б а й хак;
П -б а ж а р и л г а н ё к и т а й ё р л а н г а н м а х с у л о т м и к д о р и .

---