Узбекистан Республикаси Давлат архитектура ва курилша

H
=2
h
1
+
h
); 
б) Ушбу каби, бино томи устида (манба қувурининг баландлиги 
H
= 
h
); 
h
- оқимнинг 9горизонтал) ясси ўқининг вертикал бўйича масофаси, м; 
h
1
- ташқи ҳавони қабул қилиш учун туйнук баландлиги, м; 
L
- ташқи ҳаво учун қабул қилиш қурилмаси ва манба оғзи ўртасидаги 
масофа, м; 
I - 
К
ни аниқлаш учун кўрсатгич эгри чизиқ, агар манба ва қабул қилувчи 
қурилма аэродинамик соя хонасидан ташқарида жойлашса; 
II - 
К
ни аниқлаш учун кўрсатгич эгри чизиқ, агар манба аэродинамик соя 
зонасида, қабул қилувчи қурилма-соядан ташқарида жойлаш- 
са; 
III - 
К
ни аниқлаш кўрсатгич эгри чизиқ, агар манба ва қабул қилувчи 
қурилма аэродинамик соя зонасида жойлашса. 
22*-сон ИЛОВА 
АТАМАЛАР ВА УЛАРНИНГ ТАЪРИФЛАРИ 
ВЕНТИЛЯЦИЯ – хонадан зарарли ва бошқа моддалар, ошиқча иссиқлик ва 
намликка эга бўлган ҳавони ташкилий чиқазиб юбориш ва хонанинг хизмат 
кўрсатилувчи ёки ишчи зонасига ташқи ҳавони керак бўлган миқдорда 
ташкилий киритишдир. 
ХОНАНИНГ ЮҚОРИ ЗОНАСИ - хизмат ёки иш зонасидан юқорироқ 
жойлашган хона зонаси. 
ПОРТЛАШГА ХАВФЛИ АРАЛАШМА - ўт олганда ёниш бутун ёнмаган 
аралашма ҳажмига тарқаладиган ва 5 кПа дан ортиқроқ портлаш босими ҳосил 
бўладиган ёнадиган газлар, буғлар, чанглар, аэрозоллар ёки толаларнинг нормал 
атмосфера шароитларидаги (босим 760 мм. см. уст. ва ҳарорат 20°С) ҳаво билан 
аралашмаси. Технологик жараёнлардаги ажралиб чиқадиган моддаларнинг 
портлашга хавфлилигини лойиҳалаш топшириғига биноан қабул қилиш лозим. 
ҲАВОЛИ ЗАНЖИР-ТУТУН - (ёниш маҳсулотлари) нинг ҳаракат 
йўналишини 180° га ўзгартирадиган ва енғин вақтида тутунни пастда 
жойлашган қаватлардан юқори қаватларга ўтишига тўсқинлик қиладиган, тик 
ҳаво қувурининг қисми. 
ҚАЙТА ТИКЛАНУВЧИ ЭНЕРГЕТИК РЕСУРС – табиий тугалмас энергия 
манбалари – қуёш, геотермаль сув, шамол ва бошқа энергетик потенциаллар. 
ЗАРАРЛИ МОДДАЛАР - санэпидем-назорат органлари томонидан 
чегаравий рухсат этилган концентрацияси (ЧРК) ўрнатилган зарарли моддалар. 
ИККИЛАМЧИ ЭНЕРГЕТИК РЕСУРС – қайта тикланмайдиган энергия 
ташувчининг ёки асосий жараёнда фойдаланилмайдиган, бироқ бошқа 
мақсадларда ишлатиш мумкин бўлган ишлаб чиқариш махсулотлари ва 
чиқиндиларининг энергетик потенциаллари. 
ИССИҚЛИК ШИНАМЛИГИНИНГ ЧЕГАРАВИЙ ПАРАМЕТРЛАРИ - 
иссиқлик шинамсизлик (дискомфорт) аломатлари пайдо бўлишининг хонадаги 
чегаравий метеорологик шароитлари. 
ДИСБАЛАНС - сунъий ундашли вентиляция, ҳавони кондициялаш ва ҳаво 

---

ҚМҚ 2.04.05-97* 95-бет 
билан иситиш тизимлари орқали хонага (бинога) бериладиган ва ундан чиқариб 
юбориладиган ҳаво сарфларининг фарқи. 
РУХСАТ ЭТИЛГАН ПАРАМЕТРЛАР - уларнинг доирасида одам 
организмининг физиологик мослашиш имкониятларини бузмаган ҳолда 
иссиқлик шинамсизлик (дискомфорт) аломатлари кузатилиши мумкин бўлган ва 
уларнинг доирасидан ташқарида организм терморегуляцияси бузилиши мумкин 
бўлган, хонадаги метеорологик шароитлар. 
ТУТУН КЛАПАНИ - ёнғин вақтида очиладиган, ўтга чидамлилик чегараси 
меъёрланган клапан. 
ТУТУННИ ҚАБУЛ ҚИЛИШ ҚУРИЛМАСИ - ёнғин вактида очиладиган ва 
унда ёки ҳаво қувурида тутун клапани ўрнатилган ҳаво қувуридаги (каналдаги, 
шахтадаги) тешик. 
ТУТУН ЗОНАСИ - ёнғиннинг бошланғич даврида ёнаётган хонадан 
одамлар эвакуациясини таъминлайдиган сарфи билан тутун аралашмаси чикариб 
юбориладиган, умумий майдони 1600 м
2
дан ошмаган, хонанинг қисми. 
НАФАС ОЛИШ ЗОНАСИ - ишлаётган кишининг юзидан 0,5 м радиусдаги 
фазо. 
ҲИМОЯЛАНАДИГАН ХОНА - қўшни хоналарга нисбатан пастроқ ёки 
юқорироқ ҳаво босими яратиб бериладиган ёки кириш вақтида ҳаво оқиб 
ўтишининг олдини олиш учун тамбур-шлюзи бўлган хона, 
ОШКОРА ИССИҚЛИКНИНГ ОРТИҚЛИГИ - ташқи ҳавонинг ҳисобий 
параметрларидаги (қуёш радиацияси, жиҳозлар ва қувурлардан иссиқлик 
киришини камайтириш технологик ва қурилиш чоралари амалга оширилгандан 
сўнг) хонага кирадиган ва ундан чиқадиган иссиқлик оқимларининг фарқи. 
КВАРТИРАЛИ ИСИТИШ ТИЗИМИ шахсий уй ёки битта квартирага 
хизмат кўрсатадиган тизим. 
КОЛЛЕКТОР - икки ва ундан ортиқ қаватлар сонидан ҳаво қувурлари 
уланадиган ҳаво қувурининг қисми. 
ҲАВОНИ КОНДИЦИЯЛАШ – хоналарда одамларни ўзини яҳши ҳис этиш 
ёки технологик талабларга зарур бўлган температурани нисбий намликни, 
ҳавонинг тозалиги ва ҳарорат тезлигини ёки юқорида санаб ўтилган 
параметрлардан бирнечтасини оқилона (йилнинг иссиқ мавсумида эса йўл 
қўйиладиган), даражада ушлаб туриш. 
ТАБИИЙ ЁРИТИШГА ЭГА БЎЛМАГАН КОРИДОР - ташқи тўсиқларда 
ёритиш ўймаларига эга бўлмаган коридор. 
БИЛВОСИТА БУҒЛАТИБ СОВУТИШ - бевосита буғлатиб совутилган сув 
билан сиртли иссиқлик алмалштиргичларида ҳавони совутиш. 
ОМБОРХОНА - доимий иш жойлари бўлмаган омбор. 
МАҲАЛЛИЙ СЎРМА - одатда технологик жиҳозларнинг таркибий кисми 
бўлиб, махаллий сўрмалар тизимларининг ҳаво кувурларига эарарли ва 
портлашга хавфли бўлган газлар, чанглар, аэрозоллар ва буғларни пайдо бўлиш 
жойларида (станок, апларат, ванна, ишчи
 
столи, камера, шкаф ва шу кабилар) 
тутиш учун (зонт, бортли сўрма, сўрма шкаф, қоплама-ҳаво қабул қилгич ва 
ш.к.) уланган мослама. 
КИШИЛАРНИНГ ХОНАДА ДОИМИЙ БЎЛИШ ЖОЙ - кишиларнинг 

---

ҚМҚ 2.04.05-97* 96-бет 
узлуксиз 2 соатдан ортиқ бўладиган жойи. 
КЎП ҚАВАТЛИ БИНО - 2 ва ундан ортиқ қаватли бино. 
ТАЪМИНЛАНМАГАНЛИК - меьёрланадиган параметрларнинг хона ичида 
бузилишининг соатлик давомлилиги. 
ДОИМИЙ БЎЛМАГАН ИШ ЖОЙИ - кишиларни сменада узлуксиз 2 
соатдан кам ёки иш вақтининг 50%
 
дан кам ишлайдиган жойи. 
МЕЪЁРЛАНАДИГАН ПАРАМЕТРЛАР - иситиш ва вентиляцияни 
лойиҳалаш чоғида хонанинг вазифасига кўра амалдаги меъёрий ҳужжатлар 
бўйича қабул қилинадиган хона ичидаги метеорологик шароитлар, Одатда, 
йилнинг совуқ даври учун иссиқлик шинамлигининг пастки чегарасига ва 
йилнинг иссиқ даври учун рухсат этилган меьёрларига мосдир. 
ХИЗМАТ ҚЎРСАТИШ ЗОНАСИ - кишилар доимо бўладиган, турган ёки 
юриб турган, хоналарда баландлиги 2 м бўлган ва кишилар ўтирганда 1,5 м 
бўлган фазо
.
ЎТГА ЧИДАМЛИ ҲАВО ҚУВУРИ - деворлари меъёрланадиган ўтга 
чидамлилик чегарасига эга бўлган зич ҳаво қувури. 
ОПТИМАЛ 
ПАРАМЕТРЛАР 
- 
организмнинг 
терморегуляция 
реакцияларини зўриқишсиз иссиқлик шинамлигини сезишини таъминловчи 
хонадаги метеорологик шароитлар. 
ИСИТИШ – йилининг иситиш мавсумида хонанинг талабдаги ички ҳаво 
ҳароратини ушлаб туриш мақсадида ташкилий иситиш. 
ТИСЛАМА - печнинг ёки
 
мўрининг ташқи юзасидан ёниб кетишдан 
ҳимояланмаган ёки ҳимояланган, ёнувчи ёки қийин ёнувчи ашёлардан қилинган 
девор ёки пардеворларгача бўлган масофа. 
СОВУТИШ – хонадан иссиқликни хонага ўрнатилинган рециркуляцион 
ҳавосовутувчилар ёрдамида бартараф этиш. Совутиш кондициялашнинг биртури 
ҳисобланади.
ЁНҒИНГА ХАВФЛИ АРАЛАШМА - ёнганда 5 кПа дан ошмайдиган босим 
ҳосил бўладиган ёнувчи газлар, буғлар, чанглар, ҳаво билан толалар 
аралашмалари. 
Аралашмаларининг 
ёнғинга 
хавфлилиги 
лойиҳалаш 
топшириғида кўрсатилиши шарт. 
ДОИМИЙ ИШ ЖОЙИ - кишилар узлуксиз 2 соатдан ортиқ ёки иш 
вақтининг 50% дан ортиқ ишлайдиган жой. 
КИШИЛАР ОММАВИЙ БЎЛАДИГАН ХОНА - майдони 50 м