Узбекистан академия наук республики узбекистан

1-расм. Қуёш ошхонасининг умумий кўриниши. 
Ушбу дизайннинг камчиликлари қуйидагилардир: қуёшга эргашиш зарурати (ҳар 
ярим соатда бир марта ойнани буриш керак) ва эҳтийоцизлик билан ишлов берилса, кўзлар 
ва қўллар куйиши мумкин. 
Рефлекторни ишлаб чиқаришнинг кўринадиган мураккаблигига қарамай, у ҳам жуда 
оддий ва картон ва плёнкадан тайёрланиши мумкин. Вариантлардан бирининг намунаси ва 
йиғилиш кетма -кетлиги қуйидаги расмларда кўрсатилган. 
Қуёш ўчоғидан фойдаланишдаги тажриба синовлари шуни кўрсатдики, уни 
иссиқлик қуввати U=0,8÷1,2 кВтга тенг бўлиб, қуйидаги имкониятлари аниқланди: 

---

366 
1. Икки турдаги қуёш ўчоғини бир-бири билан таққословчи эксплуатация синовлари 
ўтказилди ва амалиётда қўллаш имкониятлари аниқланди; 
2. Қуёш ошхоналарини қуввати ва асосий эксплуатация қилиш тавсифлари 
аниқланди; 
3. Узоқ муддатга мўлжаллаб фойдаланиш мақсадида икки йил давомида синов 
тажрибалари ўтказилди. 
Тажриба натижалари шуни кўрсатдики, битта қуёш ўчоғидан фойдаланиш бир кунда 
10 кг ёғоч ёнилғисини тежашга имкон берса, у ҳолда, бир хонадон бир йилда зарурияти 
учун ишлатиши керак бўлган 3,6 тонна ёғоч ёқилғисини тежайди. Бу тахминан 50–60 дона 
дарахтга тўғри келади [2]. Агарда бу кўрсатгични минг хонадонга кўпайтирсак ҳар йили 
50–60 минг дарахт ва буталарни кесилиб кетилишини лодини олиш мумкин бўлади. Қуёш 
ошхоналардан ахоли яшаш жойларидан узоқ масофаларда ва етиб бориш қийин бўлган 
ҳудудларда ҳам фойдаланишдан келадиган самара хисобланса, бу иқтисодий ва ижтимоий 
жиҳатдан катта аҳамият касб этади. Яратилган қуёш ошхоналаридан фойдаланиш турли 
табий энергия ресурусларни тежашга имкон беради, атроф муҳит экологиясини 
мустахкамлайди, атмосферага чиқариб ташланадиган зарарли газларнинг миқдорини 
камайтиради, аҳоли соғлиғини мустахкамлайди. Таом тайёрлаш билан банд бўлган 
аксарият аёлларни оила ишлари ва бола тарбияси билан шуғулланишлари учун қўшимча 
бўш вақтлари бўлишига олиб келади. Умуман олганда узоқ масофада яшайдиган аҳолини 
турмуш ва меҳнати шароитларини енгиллаштиради. 
Қуёш нурлари ёрдамида таомларни тайёрлашга мўлжалланган, ФИКи катта ва 
унумдорлиги юқори бўлган, қуёш нурини иссиқлик энергиясига айлантириб берувчи арзон 
қуёш ошхоналаридан фойдаланиш имкониятлари ва тавсифлари 1-жадвалда берилди. 
Яратилган қуёш ўчоғида таомни димлаш ва қайнатиш имкониятлари мавжуд бўлиб, ундан 
фойдаланиб 10–20 нафар истеьмолчига таом тайёрлаш мумкин бўлади. Тайёрланган қуёш 
ўчоғининг таннархи фойдаланилган материал турига қараб 200 ÷ 300 минг сўм оралиғини 
ташкил этди. 
Яратилган қуёш ўчоғи шахсий ва оилавий мақсадда фойдаланишга мўлжалланган 
бўлиб, уни ишлаб чиқишда асосий эьтибор самарадорлик ва ишончлийликни сақланган 
ҳолда, таннархини камайтиришга қаратилди.