Uzatmalar va ularning turlari. Silindrik va konussimon tishli g‛ildiraklar, tishli reykalar va chervyakli uzatmalarning ish chizmalarini bajarish qoidalari

3. Chervyakli uzatmani tasvirlash. 21-shakl, a da chervyakli uzatma keltirilgan. Ilashmani chizish uchun quyidagi ma’lumotlar zarur:
O‘q moduli m;
chervyakli qirqimlar soni z₁;
g‘ildirakning tishlari soni z₂;
chervyak tipi (arximed, evolventali yoki konvolyutali).
Bu ma’lumotlar ilashmaning o‘zidan olinadi yoki konstruktor tomonidan berilgan bo‘ladi.
Ilashmaning qolgan o‘lchamlari formulalar bo‘yicha hisoblab olinadi (1-jadval).
O‘qlararo masofasi aniqlanadi va o‘lchab qo‘yiladi (22-shakl, a).

Ilashmaning taxt qilingan chizmasi 21-shaklda keltirilgan.

21-shakl
10. Xrapovikli mexanizm ishlamasining tasvirlanishi

Xrapovikli mexanizm valning orqaga aylanib ketmasligini ta’minlash uchun xizmat qiladi. Mexanizm ikki asosiy detaldan: tishli g‘ildirakdan (xrapovikdan) va g‘ildirak tishlari bilan ilashmada bo‘lgan sobachkadan tuzilgan (22-shakl).

Agar val orqaga aylansa, sobachkaning uchi valga o‘rnatilgan xrapovik tishlari (o‘yiqlari) orasiga tushib, valning orqaga aylanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Xrapovik chizmalarda faqat bitta yoki ikkita tishlari ko‘rsatilga holda soddalashtirib chiziladi (GOST: 305-68). O‘yiqlari aylanasi ingichka tutash chiziq bilan ko‘rsatiladi (22-shakl, b).



22-shakl


11. Shlitsali birikmalar (GOST 2.409-74)

Shlitsalar aylanma sirt (val, vtulka) larda joylashgan qator tishlardan iborat bo‘lib, bu tishlarning profili: uchburchaklik, to‘g‘ri burchaklik va evalventa shaklida bo‘lishi mumkin. Val shlitsasi vtulka shlitsasi bilash tishlashib aylanma harakatni uzatadi va o‘q bo‘ylab yengil siljiydi. Shlitsali birikmalar chizmani GOST 2.409-74 ga muvofiq bajariladi. Val va vtulkadagi shlitsa tishlarining yasovchilari va tishlar profilining aylanasi asosiy tutash chiziqlarda tasvirlanadi. O‘yiqlar aylanasi va yasovchilari ingichka tutash chiziqlarda ko‘rsatiladi (23-shakl, a, b).

Val va vtulkaning bo‘ylama qirqimida o‘yiq sirtlarning yasovchilari asosiy tutash chiziqlari tasvirlanadi (24-26 shakllar).
Shlitsali detallarga o‘lchamlar GOST 1139-80 muvofiq qo‘yiladi. Masalan, o‘quv chizmalari to‘g‘ri burchakli shlitsalarning soni (8), ichki va tashqi diametrlari hamda tishning eni (7) ni ko‘rsatish bilan chegaralanadi. 8 x 36 x 40 x 7 GOST 1139-80.

23-shakl 24-shakl



25-shakl 26-shakl






27-shakl 28-shakl