“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
149 
www.academiascience.uz
TEKISLIK VA NISBATAN ISSIQ HUDUDLARDA SUG‟ORISH 
JARAYONING YER OSTI SUVLARIGA TA‟SIRI 
(Qashqadaryo viloyati Kasbi tumani misolida) 
 
B.M. Murodullayev
Raqamli texnologiyalar va sun‟iy intellektni rivojlantirish ilmiy-tadqiqot 
instituti tayanch doktoranti
[e-mail] 
 
D.O. Haqnazarova 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari 
universiteti magistranti 
[e-mail] 
 
Kalit so‟zlar:
 Iqlim, takroriy ekin, qurg‘oqchilik, zovur, matematik model 
XXI asrning asosiy muammolaridan biri. Insoniyatning taraqqiyotga erishish 
yoʻlida tabiatga nisbatan shavqatsiz munosabatda boʻlishi atrof-muhitdagi 
muvozanatning izdan chiqishiga sabab boʻlmoqda. Iqlim isishi natijasida qor qoplami 
qisqarmoqda, bugʻlanish kuchaymoqda. Qurgʻoqchilikning tez-tez takrorlanishi va 
jadalligining kuchayishi qishloq xoʻjalik ishlab chiqarishi barqarorligini buzishi va 
oziq-ovqat xavfsizligiga zarar yetkazishi mumkin [1]. Ilmiy tadqiqotchilar tomonidan 
bizning iqlim sharoitimizni doimiy ravishda o‘rganib, atrofimizdagi o'zgarishlarni 
kuzatib, o'lchab boriladi. Masalan, tog' muzliklari erishi 150 yil oldingisiga nisbatan 
kuchaygan va so'nggi 100 yil ichida o'rtacha dunyo harorati taxminan 0,8 darajaga 
ko'tarildi. XXI asrning oxiriga kelib o'rtacha harorat 1,1-6,4 darajaga ko'tarilishi 
mumkin [2]. 
Ushbu jarayon O‘zbekiston janubiy viyoyatlarida jumladan Kasbi tumani 
hududida ham o‘z ta‘sirini yildan-yilga sezilarli darajada ko‘rsatib bormoqda va 
deqonchilik sohasida qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. Bu o‘z navbatida sug‘oriladigan 
yerlarda hosilni yetarli darajada sug‘orishga qiyinchiliklar tug‘dirmoqda.
Tekislik hududlarda tog‘ oldi hududlariga nisbatan suv resurslari sezilarli 
darajada yetarli emas, shu sababli ushbu hududlarda yer osti suvlaridan oqilona 
foydalish orqali yerlardan samarali foydalanishimiz mumkin. Bu borada O‘zbekiston 
respublikasi prezidentining tegishli qarorlarida ham ko‘rsatib o‘tilgan. Jumladan, 4-
may 2017-yildagi PQ-2954 sonli ―2017 — 2021-yillarda yer osti suvlari zaxiralaridan 
oqilona foydalanishni nazorat qilish va hisobga olishni tartibga solish chora-tadbirlari 
to‗g‗risida‖ gi qarorida, 15-avgust 2017-yildagi PQ-3281 sonli ―2018-yilda qishloq 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI