Uy xo’jaligi moliyasining mohiyati va funksiyalari

Termiz Davlat Universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot ta’lim yo’nalishi 401-guruh talabasi Nazarova Shaxodatning moliya va soliqlar fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

UY XO’JALIKLARI MOLIYASING NAZARIY ASOSLARI VA AHAMIYATI

Reja:

• Uy xo’jaligi moliyasining mohiyati va funksiyalari.
• Uy xo'jaligining moliyaviy resurslari
• Uy xojaligining daromadlari va xarajatlari.

Uy xo’jaligi moliyasining mohiyati va funksiyalari

Iqtisodiy faoliyatda uy xo’jaliklari asosiy subyektlardan biri hisoblanadi, chunki bu faoliyat natijasi nafaqat bitta oilaning , balki butun mamlakat aholisining farovonligiga ta’sir ko’rsatadi.

Iqtisodiyot nazariyasida uy xo’jaligi deganda birgalikda yashaydigan , umumiy budjetga ega bo’lgan , bitta yoki bir nechta shaxslar tomonidan yuritiladigan xo’jalik tushuniladi.

Uy xo’jaliklari quyidagi moliyaviy munosabatlarga kirishishlari mumkin:

• Boshqa uy xo’jaliklari bilan, birgalikdagi pul jamgarmalarini shakllantirish bo’yicha;
• Moddiy ishlab chiqarishning yoki xizmat ko’rsatishning turli tarmoqlarida faoliyat yurituvchi va uy xo’jaligi qatnashchilariga nisbatan ish beruvchi sifatida namayon bo’luvchi korxonalar bilan, yaratilgan YaIM ning bir qismini qiymat kurinishida taqsimlanishi bo’yicha ;
• Tijorat banklari bilan, istemol kreditlarini olish hamda bo’sh pul mablag’larini omonatga qo’yish
• Sug’urta tashkilotlatri bilan
• Davlat bilan,budjet va budjetdan tashqari fondlarni tashkil etish va ishlatish buyicha

• UY XO’JALIKLARI MOLIYASI – bu pul mablaglari jamg’armalarini shakllantirish va ishlatish buyicha uy xo’jaligi va uning alohida qatnashchilari o’zining ijtimoiy –iqtisodiy faoliyati jarayonida kirishuvchi munosabatlari yig’indisidir.

Uyxojaliklari moliyasining mohiyati uning funksiyalari orqali namayon bo’ladi

Taqsimlash
Tartibga solish
Nazorat
Ivestitsiya

UY XO’JALIKLARINING MOLIYAVIY RESURSLARI

Uy xo’jaliklarining moliyaviy resurslari –bu oilaning ixtiyorida bo’lgan pul mablaglarining umumiy fondidir. Uy xo’jaligi a’zolarining ishlab chiqarish faoliyati natijasida yaratilgan moliyaviy resurslar milliy daromadning bir qismi sifatida namayon bo’ladi.uy xo’jaligi pul fondining hajmi har bir oila azolarining harakatiga bog’liq .

Uy xo’jaliklarining moliyaviy resurslariga quyidagilar kiradi:

• Joriy xarajatlarga,yani oziq ovqat mahsulotlarini,nisbatan qisqa vaqt davri davomida ishlatiladigan nooziq ovqatlarini sotib olish,davriy istemol qilinadigan xizmatlar uchun to’lovlar va bq;
• kapital xarajatlariga mo’ljallangan pul mablag’lari;
• Pul jamg’armalari;
• Ko’char va ko’chmas mulkka qo’yilgan pul mablag’lari

Uy xo’jaliklari daromadlari

DAROMADLAR-uy xo’jaliklarining istemol tovarlari va xizmatlarga bo’lgan ehtiyojini qondirishga, to’plash va jamg’arishga hamda majburiy to’lovlarga,yani xarajatlarini amalga oshirishga xizmat qiladi.

• Shaxsiy tomorqalardan va xo’jaliklardan olingan mahsulotlar

Pul ko’rinishidagi daromadlar

• Uy xo’jaligi mahsulotlarning bir qismini bozorda sotish maqsadida ishlab chiqarilgan yoki yetishtirgandan tushgan pul daromadlari

Natural ko’rinishidagi daromadlar

Uy xojaliklarining pul daromadlari 3ta manbadan olish mumkin:

Yollanma xodim sifatida ishlayotgan oila a’zolarining ish haqlari,mukofotlar,xizmat safarlari xarajatlariga mablag’lar,ijtimoiy xarakterdagi to’lovlar;
Tadbirkorlik faoliyatidan, korxonalar foydasida ishtirok etishdan, shaxsiy mulk bilan operatsiyalardan va kredit moliyaviy operatsiyalardan olinadigan daromadlar;
Davlat pensiyalari, nafaqat, stipendiyalar va boshqa ijtimoiy transfertlar;

UY XO’JALIKLARINING XARAJATLARI

Uy xo’jaliklarining xarajatlarini ularni amalga oshirishning davriyligi nuqtayi nazardan 3ta umumlashgan guruhlarga bo’linadi:

Qisqa muddatli xarajatlar
O’rta muddatli xarajatlar
Uzoq muddatli xarajatlar

UY xo’jaliklari budjetining xarajatlar qismini 3 asosiy bo’limga bo’lish mumkin:

Pul omonatlari
Istemol xarajatlari
Majburiy to’lovlar

FAMILY BUDGET

income
expenses
Family budget

XULOSA

Shunday qilib , oila budjeti daromadlarini oshirish har bir oila a’zolarining harakatiga bog’liq bo’ladi.Buning uchun hozirgi kunda eng optimal yechim bu oilada kichik biznesni rivojlantirish, shaxsiy tomorqalardan bo’sh vaqtlarida unumli foydalanish, istemoldan ortgan pul mablag’larini jamg’arish va investitsiya kiritish yoki ko’chmas mulklarni ko’paytirish, foyda keltiruvchi sohalarga pul mablag’larini yo’naltirishdan iborat deb o’yliyman.