ЎҚув материаллари 2-мавзу: Мулк тавсифи, таснифи, кўрсаткичлари ва хусусиятлари режа

Кўзов тури бўйича автомобиллар таснифи

Бир сиғимли – пассажирлик бўлмаси, двигателлар ва багаж бўлмалари яхлит бирлаштирилган кўзов.

Икки сиғимли – икки бўлмадан иборат кўзов: бири двигателлар ёки багаж учун, иккинчиси пассажирлар ёки багажни (двигательни) жойлаштириш учун.
Уч сиғимли – уч бўлмадан иборат кўзов: бири двигатель учун, иккинчиси пассажирларни жойлаштириш учун ва учинчиси багаж учун. Иккинчиси, яъни салон – кўзовнинг пассажирлар учун бўлмаси ҳисобланади.
Кўзовларнинг энг биринчи пайдо бўлган тури бу кабрио (fr. "cabriolet") – дастлаб енгил, икки ғилдиракли битти от қўшилган экипаж. 1930 йиллардан бошлаб бўлса усти йиғиштириладиган ("convertible") сайр учун мўлжалланган очиқ кўзовлар пайдобўла бошлади. Кўзов шакли томида люкли ёки ечиладиган қаттиқ қопқоқли автомобилларни истисно қилганда ихтиёрий. Дастлабки кабриолетларда орқа ўриндиқ қайтарма бўлиши мумкин эди.
Купе (coupe) (fr. "couper") – икки ён томонида эшиклари бор, икки ёки уч сиғимли, спортга хос турдаги ёпиқ кўзов. Атама «икки эшикли седан»га анча яқин, лекин тўлиқ муқобил эмас. Бундай тур спорт машиналарига хос – жадал, динамик кўринишли. Уч эшикли хетчбекдан фарқли равишда, ўз навбатида, купеда салон юкхонадан ажратилган. Купе учун асосийси ҳашаматли кўриниш ва миниш жараёнидаги завқ-шавқдир.
Кроссовер. "Crossover" атамаси моҳиятида турлар кесишмаси ёки «мутацияси» ётади. Масалан: 6 ўринли универсални 4 ўринли седанга айлантирувчи ўзгартирилган кўзов. Лекин, кўпинча бу тушунча кўп функционалли автомобиллар билан боғланади. Унинг вакиллари сирасига AudiSteppenWolf, VolvoCrossCountry, PorscheCayenne, NissanMurano, LexusRX/LX, InfinitiFX, CadillacSRX ва бошқаларни киритиш мумкин. Маълумки, ноқулай йўлларга ҳам мўлжалланганлик сифати, универсалларни янги седанлар қулайликлари билан уйғунлаштиришга интилиш – автомобиль ишлаб чиқарувчиларнинг янги йўналишларидан бири саналади.
Лимузин. (nem., limousine) – биринчи ва қолган ўриндиқлар ўртаси тўсиқли яъни кўтарма ойнали намунавий автомобиль. Бироқ Германияда тарихан "limuzin" деганда кўпинча "седан" кўзов тури тушунилади. Чунки, седанлар пайдо бўлганида уларни бошидан ўз-ўзини бошқарадиган лимузин деб аташган.
Пикап – инглизчадан таржима қилинганда термоқ деган маънони англатади. Пикап кўзов тури очиқ платформали юк ва пассажир автомобилларникига хос. Унинг кабинаси бир ўриндиқли ҳам кўп ўриндиқли ҳам бўлиши мумкин. Бу айниқса, Америка ва япон моделларида кўп учрайди. Бундай турдаги кўзовли автомобиллар одатда тўлиқ узатмали бўлади.
Родстер (roadster) – кўзови ярим спорт турдаги икки ўридиқли очиқ автомобилларникидек бўлиб, бунда баъзида орқасида болалал ўриндиғи ҳам бор бўлади. Томи ўриндиқ бўлмасига ёки юкхона томон йиғилади. Моделлар рангбаранглиги туфайли атама «кабрио» ва "convertible" билан кучлм тарзда кесишади. Баъзан уларни ажратиш қийин. Бунинг устига ҳозирда кўплаб моделлар «родстер»ларнинг олдинги маъносидан анча четлашиб кетган. Масалан Mercedes-Benz фирмаси кабриоларни родстерлардан шуниси билан фарқлайдики, кабриоларнинг томи юмшоқ, родстерларнинг томи эса қаттиқ букламали бўлади.
Седан. «Стандарт уч сиғимли» ён томонларида тўртта эшиги жойлашган энг кўп тарқалган кўзов тури. Жуда кам ҳолларда олти эшикли ҳам бўлади. Багаж бўлмаси салондан тузилмавий жиҳатдан ажратилган. Седан лимузиндан сўнг энг қулай ва обрўли автомобиль ҳисобланади. Французлар ва итальянлар баъзан бу турдаги кўзовни «берлина», инглизлар-британияликлар эса «салон» деб атайдилар.
Универсал. Пассажир салони ва орқа, деярли вертикал эшикли юк бўлмаси умумий том остига бирлаштирилган. Универсал юк ва пассажир автомобиллари тоифасига киритилади. Одатда, классик универсалларда ҳайдовчиникидан ташқари барча ўриндиқларни йиғиштириш имконияти мавжуд бўлади.
Фастбек. Автомобиль кўзови икки ёки тўрт эшикли ва орқага жуда майин оғдириладиган томга эга бўлади. Юкхона салондан ажратилган.
Хетчбек – инглиз тилидан таржима қилинганда hatch-back – "орқа туйнук" деган маънони англатади. Уч ёки беш эшикли қулай авто. Эшикларидан бири орқа эшик ҳисобланади. Моҳиятан, бу юкхона бўлмаси томини ҳисобга олган ҳолда тоқ сонли эшикли седан ва универсал ўртасидаги машина. Яъни, бу машина ҳали универсал эмас, лекин энди седан ҳам эмас бўлган автомобиль. Хетчбеклар кенг тарқалиши бўйича седанлардан кейинги иккинчи ўринни эгаллайдии. Унинг кенг орқа эшиги етарлича йирик буюмларни ташишга ҳам имкон яратади. Хетчбекларга моҳиятан кўплаб турли автомобилларни киритиш мумкин. Лекин, одатда бу атама тежамли тоифадаги ихчам машиналарга нисбатан қўлланилади.
Йўлтанламас, SUV. (off-road; Sportutilityvehicle) – кучли йўл йоритқичларига эга, турли йўлларда ҳам юқори юра олиш хусусиятига эга автомобиль. Аксарият ҳолларда тўлиқ узатма билан жиҳозланган (4WD). Одатда кўзов орқа эшикли бўлади. Баъзан бундай автомобиллар «жип» деб ҳам аталади. Аслида эса бу АҚШ қўшини учун узоқ вақтлар ишлаб чиқарилган Америка автомобили маркасининг номи «Jeep» ҳисобланади.