ЎҚув материаллари 2-мавзу: Мулк тавсифи, таснифи, кўрсаткичлари ва хусусиятлари режа

ЎҚУВ МАТЕРИАЛЛАРИ

2-мавзу: Мулк тавсифи, таснифи, кўрсаткичлари ва хусусиятлари


РЕЖА:


2.1. Мулк тавсифи ва таснифи.
2.2. Мулк объектларининг (турлари бўйича) жисмоний, функционал, иқтисодий, юридик, экологик параметрлари.
2.3. Кўчмас мулк объектларининг ҳудудий хусусиятлари бўйича таснифланиш тизими.
2.4. Кўчар мулк объектларининг хусусиятлари
2.5. Кўчмас ва кўчар мулкнинг ҳаёт цикли (турлари бўйича).


Таянч иборалар: Мулк тавсифи, мулк таснифи, мулк таркиби, мулк объектлари: бинолар, қурилмалар, кўп йиллик кўчатлар, қурилиши тугалланмаган, ер участкаси, машина ва асбоб-ускуналар, транспорт воситалари, қимматбаҳо тош ва металлар, мулк қиймати: инвестиция қиймати, алмаштириш қолдиқ қиймати, суғурта қиймати, утилизация қиймати, тугатиш қиймати, солиқ солинадиган қиймат, мулкий комплекс, мулк объектлари параметрлари: жисмоний, функционал, иқтисодий, юридик, экологик, объектларининг ҳудудий таснифланиши, ҳаёт цикли.


2.1. Мулк тавсифи ва таснифи

Мулк бу – ердан ва унда жойлашган бино иншоотлардан ҳамда барча моддий ашёлардан ташкил топган кўчар ва кўчмас мулк. Мулк ўз ичига ер устида ёки ер остида жойлашган, ҳаракатланадиган ва ерга ўрнатилган моддий мулкларни олади.

Кўчмас мулк таркибига қонун бўйича – ер майдонлари, уйлар, завод-фабрикалар, қўрилмалар, барча турдаги қурилма иншоотлар, бўш ер участкалари ва темир йўллар, чегараланган сув объектлари ва ер билан боғлиқ барча нарсалар киради, яъни бундай объектларни бир жойдан иккинчи жойга кўчириш, уларга зарар етказмасдан амалга ошириб бўлмайди. Булар жумласига шунингдек ўрмонлар, кўп йиллик экинлар, бинолар киради.
Шунингдек, кўчар мулк таркибига машина ва асбоб-ускуналар, транспорт воситалари, қимматбаҳо тош ва металлар ва ҳ.к.лар киради.
Инглиз тили терминологик тарихи бўйича қуйидаги тушунчалар мавжуд estate, property, real:

• 
  estate - мулк, дала ҳовли. (поместье, имение, имущество, состояние)
  
• 
  property - хусусий мулк, мулкдорлик хуқуқи, сифат (собственность, право собственности, свойство, качество);
  
• 
  real – хақиқий, реал, мавжуд, (действительный, реальный, настояший).
  

Баҳолашга оид вазифани белгилашда баҳоловчи баҳолаш объектини белгилайди ва унга тавсиф беради. Бунда, баҳолаш объекти сифатида бўш турган (яхшиланмаган) ер участкаси ёки иморат солинган ер участкаси (яхшилашлардан иборат ер участкаси) олинади.
Баҳолаш объектининг қиймати унга бўлган мулкий (ашёвий ва мажбуриятга оид) ҳуқуқлар, мазкур ҳуқуқларга доир чеклашлар ва уларга бошқа шахслар ҳуқуқларининг юкланишини ҳисобга олиб аниқланади. Бундай ҳуқуқларга қуйидагилар киради:

• 
  тўла мулкдорлик ҳуқуқи;
  
• 
  эгалик қилиш ҳуқуқи;
  
• 
  тасарруф этиш ҳуқуқи;
  
• 
  фойдаланиш ҳуқуқи;
  
• 
  ер участкасига умрбод мерос қилиб қолдириладиган эгалик ҳуқуқи;
  
• 
  ер участкасидан доимий (муддатсиз) фойдаланиш ҳуқуқи;
  
• 
  ижарага олиш ҳуқуқи;
  
• 
  сервитут;
  
• 
  қонун ҳужжатлари билан тақиқланмаган бошқа ҳуқуқлар.