Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

FORFEYTING OPERATSIYALARI 
Forfeyting operatsiyalari asosan yirik banklar va kompaniyalar o‘rtasida uzoq muddatga, juda katta miqdordagi 
moliyaviy mablag‘larni to‘lashda qo‘llaniladigan operatsiyalar hisoblanadi. Forfeyting operatsiyasida, faktoring 
operatsiyasidagi singari uch tomon ishtirok etadi. Birinchi mol etkazib beruvchi, ikkinchisi, mol sotib oluvchi va 
uchinchisi, vositachi-bank yoki moliyaviy muassasa. Forfeyting operatsiyasilarining faktoring operatsiyalaridan asosiy 
farqi sifatida ushbu operatsiyalar uzoq muddatga (6 oydan 5-6 yilgacha) va yirik summalarga tuzilishini takidlash 
mumkin. Forfeyting iqtisodiy termini odatda majburiyatni sotib olish manosida qo‘llaniladi, uni so‘ndirish tovar va 
xizmatlarn7i sotib olish jarayonida kelgusida yuz beradi “a forfeit”so‘zi fransuzchadan vujudga kelgan bo‘lib, “huquqdan 

---

voz kechish” manosini anglatadi. Forfeytingda pul mablag‘larini olishga talabgor bo‘lgan sotuvchi o‘tkaziladigan veksel 
indossamentiga “to‘lovni qaytarish shartisiz” so‘zini qayd etish orqali to‘lov regressidan o‘zini himoya qiladi. Forfeyting 
vekselni sotuvchi asosan yirik eksporterlar hisoblanib, ular vekselni to‘lov hujjati sifatida akseptlab sotilgan tovar yoki 
ko‘rsatilgan xizmatlarning summasini diskont asosida zudlik bilan to‘lash hisobiga barcha risk va majburiyatlar bilan 
birgalikda forfetterga (yani vekseldagi summani to‘lab beruvchi va o‘zida qayd etib boruvchi bankka) o‘tkazadi. Agar 
importer birinchi darajali to‘lov qobiliyatiga va yuqori moliyaviy mavqeiga ega bo‘lmasa, har qanday forfetterlangan 
qarz summa aval shaklida kafolatlangan yoki chaqirib olinmaydigan bank kafolatiga ega bo‘lish lozim. Vekselni 
forfeterlash paytida undagi summa forfet krediti berilayotgan to‘liq muddatga diskont asosida forfetter tomonidan avans 
tarzida ushlab qolinadi.Eksporter forfet krediti bo‘yicha hech qanday majburiyatni o‘zida olmaydi, faqatgina u 
jo‘natilayotgan tovarlar va ko‘rsatilayotgan xizmatlarning sifati va tuzilayotgan hujjatlarning qonuniyligi hamda 
haqoniyligini taminlashda masul hisoblanadi. Forfeyting operatsiyalariga misol sifatida AQSH ning Boing samolyotini 
ishlab chiqaradigan kompaniya bilan yirik aviakompaniyalar o‘rtasidagi o‘zaro oldi-sotdilarni keltirish mumkin. CHunki, 
boeng samolyotlarining bahosi juda yuqori bo‘lishi aviakompaniyalarga ushbu mablag‘larni birdan to‘lash imkoniyatini 
bermaydi, biroq o‘z navbatida ishlab chiqarilgan samolyot uchun tegishli to‘lovni olomagan samolyotsozlik 
kompaniyasida ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini taminlashda muammolar vujudga keladi. Aynan shu muammo 
banklarning ishtirokida forfeyting operatsiyalari orqali hal etiladi. Bundan bank samolyotni sotib olgan 
aviakompaniyaning boeng kompaniyasi oldidagi majburiyatlarni sotib oladi (savdo trattasi, o‘tkazma yoki oddiy veksel 
shaklida) va to‘lovni bir yo‘la amalga oshiradi, kelgusida esa bank va aviakompaniya ortasida tuzilgan shartnomaga 
muvofiq asosiy summa tegishli jadval asosida, qo‘shimcha foiz to‘lovlari bilan birgalikda undirib boriladi.