Utaxassislari

IDE-disklar. IDE (Integrated Drive Electronics, rus tilida – устрой- ство со встроенным контроллером) – o‘rnatilgan kontrollerga ega qurilma, ya’ni disk yurituvchi (1985 yil). Ushbu vinchesterning maksimal hajmi 504 Mbayt. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 4 Mbit/sek.
EIDE (Extended IDE, rus tilida – усовершенствованные устройства со встроенным контроллером) - o‘rnatilgan kontrollerga ega takomil- lashtirilgan IDE-qurilma (1994 yil). Ushbu vinchesterning maksimal hajmi -128 Gbayt. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 16 Mbit/sek, unda LBA (Logi- cal Block Addressing, rus tilida – линейная адресация блоков) – bloklar-
59

ni chiziqli adreslash sxemasi qo‘llanilgan. Ushbu sxema 28-razryadli

chiziqli adresga ega, bu esa 2²⁸ x 2⁹ = 128 Gbayt hajmli xotira deganidir.
ATA-3 (Advanced Technology Attachment, rus tilida - прогрессив-
ная технология соединения) – ulanishning ilg‘or texnologiyasi.
ATAPI-4 (ATA Packet Interface, rus tilida – пакетный интерфейс
АТА) – ATA paketli interfeysi. Ma’lumotlarni uzatish tezligi – 33
Mbit/sek. ATAPI-5 da ma’lumotlarni uzatish tezligi – 66 Mbit/sek. ATA-
PI-6 da ma’lumotlarni uzatish tezligi – 100 Mbit/sek.
ATAPI-7 yoki SATA (Serial ATA ) – ma’lumotlarni uzatish tezligi –
150 Mbit/sek (1,5 Gbit/sek). SATA interfeysida signallarni uzatish uchun
0,5V-li kuchlanish ishlatilgan. ATAPI-6 da esa bu ko‘rsatgich 5V ni tash-
kil qilgan.
SCSI-disklar (Small Computer System Interface, rus tilida – интер-
фейс малых вычислительных систем) – kichik hisoblash tizimlarining interfeysiga ega disklar. Ushbu disklarning silindrlari, yo‘lkalari va sektorlarining joylashishi bilan IDE-disklaridan farq qilmaydi, ammo ular boshqacha interfeysga ega va ularda ma’lumotlarni uzatish tezligi ancha yuqori. 2.1-jadvalda, SCSI-disklari versiyalarining ba’zi ko‘rsatgichlari keltirilgan.
2.1-jadval. SCSI-disklari versiyalarining ba’zi ko‘rsatgichlari.

60

SCSI-disklari Sun, HP, SGI kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilgan UNIX operatsion tizimida ishlovchi ishchi stansiyalarda, Ma- cintosh firmasi kompyuterlarida va Intel firmasining tarmoq serverlarida ishlatilmoqda.
SCSI – bu nafaqat qattiq disk uchun mo‘ljallangan oddiy interfeys, balki u o‘ziga xos shina ham hisoblanadi. Unga SCSI-kontroller va ettita- gacha qo‘shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Qo‘shimcha qurilmalar si- fatida – kompakt-disklardan o‘qish-yozish qurilmasi, skanerlar, magnit lentali qurilmalar va boshqa shularga o‘xshash tashqi qurilmalar olinishi mumkin.
8-razryadli SCSI-kurilmasi kabeli 50-ta (25 juft) o‘tkazgichdan iboratdir. Ushbu o‘tkazgichlardan 8-tasi ma’lumotlar uchun, 1-tasi uzatila- yotgan ma’lumotlarda juftlikni nazorat qilish uchun, 9-tasi ma’lumotlarni uzatishni boshqarish uchun va qolganlari esa kelajakda qo‘llash uchun mo‘ljallangan.