Усмонхон алимов

 
Усмонхон Алимов

209
Табассум бир лаҳзада пайдо бўлади. Инсон юзидаги 
илиқ табассум билан ҳар қандай давранинг азиз меҳ­
монига айланади.
Сиз қандай даврада бўлманг, ёнингиздагилардан та
­
бассумингизни дариғ тутманг. Уларга жилмайиб нигоҳ 
ташланг. Токи, табассумингиз чеҳраларда қот ган музлар­
ни эритиб юборсин. У меҳрдан тузилган гулшодалар янг­
лиғ кўнгилларга сочилиб кетсин.
ҲАЗИЛ-МУТОЙИБА ОДОБИ
Инсонлар ҳаётлари давомида руҳиятларини ҳазил­
му тойиба ва ширин сўзлар, қизиқарли ҳикматлар билан 
бойитиб борсалар, умрлари завқли, файзли бўлади. Бу 
сўзлар ва ҳолатлар меъёрида бўлиб, ҳаддан ошмаса, ал
­
батта кишилар қалбига ман зур бўлиб, қувонч бахшида 
этади. Муқаддас динимиз мусулмон кишини очиқ юз, 
табассумли ва яхши дўст бўлишга буюради. Атрофдаги
­
лар бундай кишининг суҳбатидан мароқ олиб, рағбат ва 
меҳрлари зиёда бў лади. Натижада кишилар ўртасидаги 
ўзаро ҳурмату эҳтиром ва муҳаббат зиёдалиги муҳим 
омил бўлиб, жамият янада мустаҳкамланади, жипс ла­
шади, бош лан ган иш лар самараси ортаверади.
Бироқ ҳар бир ишнинг қонун­қоидаси бўлганидек, 
бу одоб турининг ҳам ўзига яраша меъёрий жиҳатлари 
бор. Акс ҳолда, яъни ҳазил­мутойиба қилиш ҳад дан зи
­
ёда бўлса, мазахга айланиши ёки шундай ту шу нилиши 
мум кин. Мазах қилиш эса инсон қалбини яра ловчи қал­
тис қуролдир. Шу боис ҳазил­мутойиба қилишнинг қои­
далари билан танишайлик. 
Ҳазил-мутойибада меъёрдан ошмаслик
Анас (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади, Расу лул лоҳ 
(соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мен ўйин ва эр мак аҳ­
лидан эмасман”, дедилар
 
(Имом Бухорий ри воя ти)
.
Мазах қилиш, ортиқча ҳазил мусулмонни Аллоҳ тао
­
лога ибодат қилиш, буюрган эзгу ва хайрли ишлар, яъни 
www.muslim.uz

---

210
Оилада фарзанд тарбияси
инсонлар ҳамда жамиятга манфаатли амаллар билан 
кўпроқ, бардавом машғул бўлиш, бошқаларни тарғиб 
этиш каби асосий амаллардан чалғитади.
Бу борада ҳам саҳобалар Пайғамбаримиздан (алай­
ҳис салом) тарбия олганлар. Улар ўзаро ҳазил­му то йи ба 
қилишарди. Агар ул зот жиддийлашсалар, са ло бат ли бў­
лардилар.
Имом Бухорий “Ал­адаб ал­муфрад” асарида ривоят 
қилади: “Пайғамбарнинг (соллаллоҳу алайҳи ва сал лам) 
асҳоблари бир­бирларига (енгил нарса) отардилар, ай
­
рим пайтларда улар жиддий қиёфага кирардилар. Кўп 
мазах қилиш қалбни ўлдиради, адоватни мерос қилади 
ҳамда кичикларни катталарга нисбатан ҳурмат сиз лик­
ка ундайди”.
Умар (розияллоҳу анҳу): “Ким кўп кулса, ҳайбати ка­
маяди ва ким кўп ҳазил қилса, уни беписанд қи лади”, 
деди.
Ҳазил-мутойибада озор бермаслик
Бошқаларни хафа қилмаслик шарти билан аҳлига, қа­
риндошларига, дўстлари ва ака­укаларига ҳазил­муто­
йиба қилиш мубоҳдир. 
Навбатдаги ҳадисларда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алай­
ҳи ва саллам) асҳобларини ёмонлик аломати мав жуд бўл­
ган ҳазилдан қайтарганларини баён қиламиз. Абдуллоҳ 
ибн Соиб ривоят қилади: “Биродарингиз нарсасини ҳа­
зиллашиб ҳам, жиддий ҳам олманг, ким биродарининг 
ҳассасини олса, бас, уни қайтарсин”, дедилар 
(Абу Довуд 
ривояти)
.
Абдураҳмон ибн Абу Лайло ривоят қилади: “Муҳам­
маднинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳо балари у ки­
ши билан сайрга чиқди. Йўлда улардан бири ухлади. Шун
­
да уларнинг баъзиси унинг ёнидаги арқонни олишди. 
У уйғониб, арқонини йўқотганидан қўрқди. Расулуллоҳ 
(соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мусулмон мусулмонни 
қўрқитиши ҳалол эмас”,