Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Tenderlar
– bozorda yoki xalqaro bozorda 
mashina 
va 
uskunalarni
xarid 
etish, qurilish-montaj ishlarini bajarish, injinering xizmati ko`rsatish uchun 
konkurs asosida buyurtma berish. Xaridor yoki buyurtmachi eng avval konkurs 
e`lon qilib hammani o`z shartlari bilan tanishtiradi. Shunga asosan konkursda 
ishtirok etuvchi firmalar, konsortsiumlar yoki korxonalar o`z takliflarini – tenderla-
rini xaridor, buyurtmachiga yuboradi. Tenderni injinering firmalari hujjatlashtiradi. 
Elektronizatsiyalash
deganda ishlab chiqarish jarayonlarida elektronikadan 
keng foydalanish, ya`ni ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan axborotni 
kompyuterlarda yig`ish, o`tkazish va ishlash tushuniladi. elektronikaning makro va 
mikro turlari mavjud bo`lib, ular sanoat ishlab chiqarishi boshqaruvida alohida 
o`rin tutadi. Ayniqsa, lahzali biznes borasida juda qo`l keladi.
Mexanizatsiyalash
– bu qo`l mehnatini mashina mehnati bilan 
almashtirishdir. U ikki xil bo`ladi:
✓
kichik mexanizatsiyalash;
✓
kompleks mexanizatsiyalash.
U ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga zamin tayyorlaydi.

---

46 
Avtomatlashtirish
– bu ilgari odam bajaradigan, boshqarish va nazorat 
qilish vazifalari asboblar, avtomatik qurilmalar zimmasiga yuklanadigan mashinali 
ishlab chiqarishni rivojlantirish jarayoni. Avtomatlashtirish jarayonida inson faqat 
operatorlik vazifasini ado etadi. Sanoat ishlab chiqarishini avtomatlashtirishdan 
maqsad – mehnat unumdorligini oshirish, mahsulotlar sifatini yaxshilash, ishlab 
chiqarishning barcha resurslaridan foydalanishning optimal sharoitini yaratish.
Ishlab chiqarishni avtomatlashtirishning uch turi, ya`ni qisman (ayrim ishlab 
chiqarish operatsiyalarinigina avtomatlashtiradigan), kompleks va to`la xillari 
mavjud. 
Kimyolashtirish
– bu ishlab chiqarishning hamma sohalarida kimyo 
fanining barcha yutuqlaridan keng foydalanish. Ishlab chiqarishning barcha 
jarayonlariga kimyo materiallarni, xom ashyo va materiallarni qayta ishlashning 
kimyoviy usullarini joriy etishdash iboratdir. Kimyolashtirish yordami bilan 
oldindan belgilangan xususiyatli xom ashyo materiallarni tayyorlash mumkin. 
Masalan, bo`yoq va laklar, sintetik kauchuk, sintetik tola, plastmassalar va h.k. 
Keng ko`lamda globallashuv jarayoni kechayotgan bugungi kunda 
olimlarning yutuqlari tijoratlashib bormoqda va hozirgi paytda dunyo bozoridagi 
eng qimmat mahsulot turlaridan biriga aylanmoqda.