Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

Nazorat savollari: 
1.
Marketing strategiyasi nimaga xizmat qiladi?
2.
Marketing strategiyasini bosqichma-bosqich sanang. 
3.
Bozorning potentsial hajmi deganda nimani tushunasiz? 
4.
Bozorga urib kirish strategiyasi deganda nimani tushunasiz? 
5.
Bozorni bo`g`inlarga (segmentlar) ga ajratish deganda nimani tushunasiz? 
6.
Xaridor bozori sotuvchilar bozoridan nima bilan farqlanadi? 
7.
Korxonada marketing xizmati tuzilmasini aytib bering?

---

315 
XXIII BOB.
MAHSULOT TANNARXINI REJALASHTIRISH. 
 
Reja: 
23.1.Mahsulot tannarxining mohiyati va ahamiyati.
23.2. Xarajatlarni moddalar bo`yicha turkumlash. 
23.3. Mahsulot ishlab chiqarish tannarxini kal`kulyatsiyalash. 
Tayanch iboralar:
mahsulot tannarxi, kal`kulyatsiya, xarajatlar, foyda, 
rentabellik, xarajatlar smetasi. 
 
23.1. Mahsulot tannarxining mohiyati va ahamiyati 
Tannarx, foyda va rentabellikni planlashtirish mehnat, moddiy va moliyaviy 
mablag`lardan ratsional foydalanish asosida ishlab chiqarishning samaradorligiga 
erishishga qaratilgandir. 
Rejada korxonannnt barcha bo`linma va zvenolarida tejash rejimiga rioya 
qilinishni, moddiy, mehnat, energetik va pul mablag`laridan yanada samaraliroq 
foydalanishni ta`minlash, korxona ichida xo`jalik hisobini kuchaytirish, mahsulot 
tannarxini pasaytirish, rejalashtiriladigan yilda barcha tovar va realizatsiya 
qilinadigan mahsulot turlari bo`yicha mahsulot tannarxini, pasaytirish, ulgurji 
baholarning to`g`ri o`rnatilishi uchun baza yaratish ko`zda tutiladi. 
Tannarx, fonda va rentabellik rejani quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi. 
A) mahsulot tannarxini pasaytirishni rejalashtirish; 
B) mahsulot tannarxini kal`kulyatsiya qilish; 
V) ishlab chiqarish harajatlari smetasi; 
G) tovar realizatsiya qilinadigan mahsulot tannarxining hisobi; 
D) korxona foydasi rejasi; 
E) ishlab chiqarishning rentabelligi rejasi. 
Tannarx, foyda va rentabellik rejasi 2 bosqichda ishlab chiqiladi. 
1-bosqichda hisobot yili rejaning bajarilishi analiz qilinadi, plan loyihasi 
ishlab chiqiladi,

---

316 
2-bosqichda rejaning uzil-kesil loyihasi ishlab chiqiladi (direktiv ko`rsat-
kichlar olinadigan so`ng) va bu reja topshiriqlari korxona bo`linmalarga yetkaziladi. 
Mahsulot tannarxi, Biron bir mahsulot ishlab chiqarish va sotish uchun 
ma`lum miqdorda xom ashyo va materiallar, mehnat va pul mablag`lari sarflanadi, 
Mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog`liq bo`lgan bu xarajatlarning, so`m 
bilan ifodalangan yig`indisi mahsulot tannarxi deb ataladi. Mahsulot tannarxi - har, 
bir ishlab chiqarish birlashmasining, korxonasining ishlab chiqarish faoliyatida eng 
muhim iqtisodiy ko`rsatkichdir.
Asosiy va yordamchi materiallarni, yoqilg`i va energiyani sarflash bog`liqlik 
kam bo`lsa, mehnat bog`liqlik ko`p tejalsa va asosiy fond bog`liqlik yaxshi 
ishlatilsa mahsulot birligining tannarxi shunchalik past, muayyan korxona uchun 
ham, butun jamiyat uchun ham uni ishlab chiqarish shunchalik arzon bo`ladi. 
Mahsulot tannarxini pasaytirish yo`llari. 
Mahsulot birligiga to`g`ri keladigan xom ashyo va materiallar sarfini 
kamaytirish. 
Elektr energiya, yonilg`i, suv va hokazolar sarfini kamaytirish. 
Tannarxdagi ish haqi ulushini kamaytirish. 
Ishlab chiqarishni tashkil qilishni mukamallashtirish va boshqarish uchun 
ketadigan sarflarni kamaytirish. 
Ishlab chiqarish hajmini o`stirish natijasida tannarxni pasaytirish. 
Ishlab chiqariladigan mahsulot sotishni yaxshilash natijasida xarajatlarni 
kamaytirish.