Substrat
borliqning eng quyi va asosiy qatlami sifatida tushuniladi. Falsafada
«Substansiya» kategoriyasi «substrat» (lot. – to‗shama, negiz) tushunchasiga yaqin turadi, deb
qaraladi. Qadimgi atomistik ta‘limotlarda atomlar ana shunday asos hisoblangan. Har qanday
substrat muayyan vujudga kelish jarayonining o‗ziga xos xususiyatini ifodalaydi. Hozirgi
talqinda, muayyan fizik jarayonlarning substrati sifatida elementar zarralar va fundamental
(kuchli, kuchsiz, elektromagnit va gravitatsion) o‗zaro ta‘sirlar amal qiladi. Turli moddalarning
hosil bo‗lish va o‗zgarish jarayonlarida o‗zining barqaror holatini saqlab qoluvchi atomlar
kimyoviy jarayonlarning substrati sifatida namoyon bo‗ladi. Elementar «hayot birliklari» sifatida
amal qiluvchi nuklein kislotalar (DNK va RNK) va oqsil moddalarining molekulalari biologik
jarayonlar substrati bo‗lib xizmat qiladi. Barcha ijtimoiy o‗zgarishlar zamirida maqsadga
muvofiq faoliyati mavjud bo‗lgan inson ijtimoiy hayot substrati hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |