Uslubiy majmua

2. Ma‟ruzaning texnologik kartasi 
Ish 
bosqishlari va 
vaqti. 
Ta‘lim beruvshi 
Ta‘lim oluvshilar 
Tayyorgarlik 
bosqishi 
(5 daqiqa) 
1.Mavzu bo‘yisha o‘quv mazmunini tayyorlash. 
2. Ma‘ruzasi ushun taqdimot slaydalarini tayyorlash 
3. Fanni o‘rganishda foydalaniladigan adabiyotlar 
ro‘yhatini ishlab shiqish 
1. Mavzuga 
kirish 
(10 daqiqa) 
1. Mavzu maqsadi va vazifasi bilan tanishtiradi 
2. Mavzu bo‘yisha savollar beradi.
Tinglaydilar
Talabalar savollarga 
javob beradilar 
2 – asosiy 
bosqish 
(55 daqiqa) 
1. Mavzuni tushuntirib beradi, slaydalar namoyish 
qilish 
2. Ko‘rgazmali plakatlardan foydalanadi 
Tinglaydilar
Tinglaydilar
8-
Yakuniy 
bosqish 
(10 daqiqa) 
1. Yakunlovchi xulosa qiladi 
2. Mustaqil ish beradi 
3. Uyga vazifa beradi 
Tinglaydi
Yozib oladi 
Yozib oladi 

---

148 
Estetika yunoncha ektyezikos so‘zidan olingan bo‘lib, – syezish, his qilish, idrok dyegan 
ma‘noni anglatadi. Bu iborani ilm-fan Estetikasi sifatida birinchi marta nyemis faylasufi 
Alyeksandr Baumgartyen (1714-1772) o‘zining «Poetik asarning ba‘zi bir masalalari to‘g‘risida» 
nomli asarida qo‘llagan. Biroq bu bilan uni Estetika fanining asoschisi dyeb hisoblab bo‘lmaydi, 
chunki Estetika fani ancha ilgariroq paydo bo‘lgan.
Dastlabki Estetik ta‘limotlar – SHarq mamlakatlarida (Misr, Bobil, Hindiston, Xitoy, 
Eron, Turonda) vujudga kyelib, Qadimiy YUnonistonda ayniqsa, Platon, Arastu, Suqrot, Rimda 
Lukryeciy Kar, Goraciy va boshqalarning asarlarida rivojlantirilgan.
Estetika fani XVIII asrning ikkinchi yarmida mustaqil fan sifatida shakllangan. 
Baumgartyenning xizmati shundaki, u Estetika nazariyasining filosofiyadan ajralib chiqish 
jarayonini syezdi. U go‘zallikni va uning san‘atdagi turlarini tyekshiradigan falsafa fanini 
«Estetika» dyeb atadi.
Kant va Gyegyel bir butun falsafiy fan sifatida Estetik qarashlar sistyemasini yaratishga 
urindi. Ular Estetika faniga «Estetik» dyegan tushunchani kiritdi. Bu tushuncha Estetika fanini 
konkryetlashtirdi va chuqurlashtirdi. SHundan buyon «go‘zal», «chiroyli», «oliyjanob», 
«fojyeali», «hajviy», «satirik», «dramatik», «did» kabi katyegoriyalar Estetika dyegan umumiy 
asosga ega bo‘ldi.
Estetika fani taraqqiyotida turli davrlarda turli faylasuf olimlar o‘z qarashlarini bayon 
etdilar. Masalan, idyealistlar san‘atning Estetik xossalarini «idyea»lardan qidirgan bo‘lsalar, 
XVSH asr ma‘rifatparvarlari «Estetik xossalar voqyelikning o‘zida mujassam» dyeb 
ta‘kidladilar. XIX asrda yashagan Byelinskiy «Haqiqiy, amaliy jihatdan faol san‘at - Estetika 
pryedmyetidir», «Estetika faqat san‘atni yaratuvchilargagina emas, balki uni idrok qiluvchilarga 
ham kyerak», «Estetika pryedmyeti faqat san‘atning o‘zinigina emas, balki insonning Estetik 
tuyg‘usini ham o‘z ichiga oladi» dyeydi.
CHyernishyevskiy o‘zining «Estetika san‘atning umumiy nazariyasi» nomli asarida 
«San‘at asarlari va san‘atkor amal qiladigan normalargina emas, balki ryeal turmushdagi 
buyumlar, faktlar va qonunlar ham Estetik muhokama pryedmyetidir,- dyeb ta‘kidlaydi. Uning 
xizmati shundaki, u fanga «Estetika» - dyegan mavhum tyerminga «hamma uchun qiziqarli» 
dyegan nom byerdi.
Olamdagi maxluqotlar orasida aql-idrok sohibi bo‘lgan odamga, yorug‘likni, 
qorong‘ulikdan, (tunni kundan), turfa xil ranglarni bir-biridan farqlay olish, kulgili va fojiali 
holatlarni mushohada etish, go‘zallik, ezgulik, ulug‘vorlik, oliyjanoblik olamiga intilish bilan 
birga xunuklik, xudbinlik, loqaydlik, johillik pastkashlik illatlariga qarshi kurash olib borish 
qobiliyatini ham in‘om etgan. 
Inson shu qobiliyati tufayli o‘zligini anglab komillik sari intilib kyelmokda. Insonning 
o‘ziga, o‘zi yashayotgan turli muhitga havodyek zarur bo‘lgan go‘zallik, nafosat dunyosini
yaratishdyek mashaqqatli myehnati tufayli shu qadar ulug‘vor ahamiyatga molik bo‘lgan 
ma‘naviy boylikni vujudga kyeltirdiki, ularga hayrat bilan boqib, insonning aql farosat 
qudratiga tahsinlar aytamiz.
Nafosat va go‘zallik olami shu qadar xilma-xil, rang-barang, jozibali, ehtirosli, mo‘‘jizali, 
syehrliki, unda moddiy go‘zallik bilan ma‘naviy go‘zallik uyg‘un holda chiroy ochib turadi. 
Insonning nafosat olamini anglashga intilishi atrof voqyelikni anglashga intilishi bilan 
chambarchas bog‘liqdir. Inson moddiy go‘zallik dunyosini bunyod etishi jarayonida ma‘naviy 
go‘zallikni ham kashf eta borgan, ya‘ni nafosat olamining yaratilishi jarayoni uni anglash, 
mushohada etish jarayoni bilan uyg‘unlikda sodir bo‘lgan.