Uslubiy majmua. Toshkent: tdtu, 202, 202 bet

Hisoblash (Kompyuter) tarmog'ining arxitekturasi
Hisoblash (Kompyuter) tarmog'ining arxitekturasi ma'lumotlar uzatishning
dasturiy ta'minoti, apparati, protokollari va tashuvchilarining fizik va mantiqiy
(logik) dizayni sifatida belgilanadi. Ya’ni, kompyuterlar qanday tashkil etilganligi
va kompyuterlarga vazifalar qanday taqsimlanganligi bilan harakterlanadi.
Tarmoq arxitekturasining ikki turi mavjud:
- Tengdoshlar tarmog'i (7.9-rasm);
- Mijoz / Server tarmog'i (7.10-rasm).
Tengdoshlar tarmog'i - bu barcha kompyuterlar teng imtiyoz va
ma'lumotlarni qayta ishlash uchun javobgarlik bilan bog'langan tarmoq.
Tengdoshlar tarmog'i kichik muhitlar uchun foydalidir, odatda 10 tagacha
kompyuter.
Tengdoshlar tarmog'ida alohida server mavjud emas.
Resurslarni almashish uchun har bir kompyuterga maxsus ruxsatlar beriladi,
ammo bu resurs bilan kompyuter ishlamay qolganda muammoga olib kelishi
mumkin.
7.9-rasm. Tengdoshlar tarmog'i
Tengdoshlar tarmog'ining afzalliklari:
- bu kamroq xarajat qiladi, chunki unda hech qanday ajratilgan server mavjud
emas;
- agar bitta kompyuter ishlamay qolsa, lekin boshqa kompyuterlar ishlashni
to'xtatmaydi;
- o'rnatish va saqlash juda oson, chunki har bir kompyuter o'zini o'zi boshqaradi.

---

65
Tengdoshlar tarmog'ining kamchiliklari:
- tengdoshlar tarmog'ida, u markazlashtirilgan tizimni o'z ichiga olmaydi. Shuning
uchun, u ma'lumotlarni zaxira qila olmaydi, chunki ma'lumotlar turli joylarda farq
qiladi;
- bu xavfsizlik muammosiga ega, chunki qurilma o'zi boshqariladi.
Mijoz / Server tarmog'i - bu server deb nomlangan markaziy kompyuterdan
qo'shiqlar, video va boshqalar kabi manbalarga kirish uchun mijoz deb nomlangan
oxirgi foydalanuvchilar uchun mo'ljallangan tarmoq modelidir.
Markaziy boshqaruvchi server deb nomlanadi, tarmoqdagi boshqa barcha
kompyuterlar esa mijoz deb ataladi.
Server xavfsizlik va tarmoqni boshqarish kabi barcha asosiy operatsiyalarni
bajaradi.
Server fayllar, kataloglar, printer va boshqalar kabi barcha manbalarni
boshqarish uchun javobgardir.
Barcha mijozlar bir-biri bilan server orqali aloqa qilishadi. Masalan, agar 1-
mijoz ba'zi bir ma'lumotlarni 2-mijozga yubormoqchi bo'lsa, u avval so'rovni
serverga ruxsat uchun yuboradi. Server 2-mijoz bilan aloqani boshlash uchun 1-
mijoz javob yuboradi.
7.10-rasm. Mijoz / Server tarmog'i
Mijoz / Server tarmog'ining afzalliklari:
- Mijoz / Server tarmog'ida markazlashtirilgan tizim mavjud. Shuning uchun biz
ma'lumotlarni osongina zaxiralashimiz mumkin;
- Mijoz / Server tarmog'ida butun tizimning umumiy ish faoliyatini yaxshilaydigan
maxsus server mavjud;
- xavfsizlik Mijoz / Server tarmog'ida yaxshiroq, chunki bitta server umumiy
resurslarni boshqaradi.
- bundan tashqari, resurslarni almashish tezligini oshiradi.
Mijoz / Server tarmog'ining kamchiliklari:
- Mijoz / Server tarmog'i qimmat, chunki u katta xotiraga ega serverni talab qiladi.
- Mijozlarga resurslarni taqdim etish uchun serverda tarmoq operatsion tizimi
(TOT) mavjud, ammo TOTning qiymati juda yuqori.

---

66
- bu barcha manbalarni boshqarish uchun maxsus tarmoq ma'murini talab qiladi.