96
Ўтиш даврида миллий даромад пасайганлиги сабабли таълим
тизимини молиявий жиҳатдан таъминлаш бироз камайди. Аммо миллий
даромаднинг пасайиши бошқа мамлакатлардаги
каби сезиларли даражада
бўлмагани сабабли Ўзбекистон таълим даражасини юқори даражада сақлаб
қола олди.
1997 йилда Ўзбекистонда кадрларни тайѐрлаш миллий дастури қабул
қилинди. Мазкур дастурнинг мақсади таълим соҳасини тубдан ислоҳ қилиш,
ривожланган демократик давлатлар даражасида юксак маънавий ахлоқий
талабларга жавоб берувчи юқори малакали кадрлар тайѐрлаш миллий тизимини
яратишдир.
"Таълим тўғрисидаги" Ўзбекистон Республикаси қонунига мувофиқ
таълим тизимини ислоҳ қилиш давлат ва нодавлат таълим муассасалари
ўртасида таълим соҳасидаги рақобат муҳитини шакллантириш негизида таълим
тизимининг ривожланишини таъминлашдан иборат. Ушбу мақсадни амалга
ошириш қуйидаги вазифаларни ҳал қилишни тақозо этади:
-таълим ва кадрларни тайѐрлаш тизимини демократик ҳуқуқий
давлат қурилиши жараѐнига мослаш;
-таълим, кадрларни тайѐрлаш тизими ва муассасаларни юқори
малакали мутахассислар билан таъминлаш;
-таълим
ва кадрлар тайѐрлаш муассасалари ходимларини
аттестациядан ўтказиш, аккредитация қилиш сифатига баҳо беришнинг холис
тизимини жорий қилиш;
-узлуксиз таълим ва кадрлар тайѐрлаш тизимига бюджетдан
ташқари маблағлар, шу
жумладан, чет эл инвестицияларини жалб этишнинг
реал механизмларини ишлаб чиқиш ва амалиѐтга жорий этиш.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов томонидан
таклиф этилган узлуксиз таълимнинг тамомила янги тизими юқорида айтилган
камчиликлар бартараф этилса, Ўзбекистонда ҳар томонлама кучли, билимдон
ХХI аср авлодини шакллантиришга шароит яратади.
Кадрлар тайѐрлаш миллий
дастурининг вазифалари кенг
қамровлидир. Аввало, биз кадрлар тайѐрлашда рақобатбардошликка
асосланишимиз, яъни рақобат муҳитини шакллантиришимиз керак. Мазкур
масалалар комплекс тарзда, барчанинг бевосита иштирокида ҳал этилиши
зарур.
Таълим ва кадрлар тайѐрлаш тизимини янгилаш, ривожланган ҳуқуқий
давлат қурилиши жараѐнларига мослаш ҳам асосий вазифадир.
Таълим тизимини ривожланган демократик - ҳуқуқий давлат
қурилиши жараѐнига
мослаш деганда, ўқувчи миллий ва умуминсоний
қадриятларни ўзлаштириши ва шулар асосида мустақил фикрлашга, ўз ҳуқуқ ва
бурчларини ўқиш жараѐнида ўрганиб бориши тушунилади. Қонунлар
мактабгача таълим муассасаларида ўзига хос ўйин орқали, умумтаълим
мактабларида боланинг қабул қилиш даражасига қараб ўргатилиши мумкин.
Академик лицей ва касб-ҳунар коллежларида эса қонунлар ўрганилиши
конкретлаштирилади.
97
Масалан, фермерлик бўйича касб-ҳунар коллежида ўқиѐтган ҳар
бир бўлажак кичик мутахассис- "Фермерлик тўғрисида"ги, "Ер тўғрисида"ги
қатор қонунларни, банк билан ишлашни, шартнома тузишни, маркетинг
қонуниятларини ва бошқа меъѐрий ҳужжатларни билса ва уларга амал қилса
жамиятда қандай ўзгариш содир бўлишини тасаввур қилиш қийин эмас.
Ўзбекистонда ўтиш даври мобайнида таълим тизимини ислоҳ
этишга доир бир қатор чора-тадбирлар қабул қилинди. Булардан асосийси ѐш
авлод талабларини қондириш учун ва бозор иқтисодиѐти
талабларидан келиб
чиққан ҳолда таълим сифатини кўтаришдан иборат эди. Бу борада бир қатор
ижобий натижаларга эришилди. Чунончи:
-мактабгача тарбия ѐшдаги таълим секторида "болалар боғчаси-
мактаб" кўринишидаги уйлардаги болалар боғчаси ва мажмуалари, шунингдек,
болалар санъат, мусиқа, чет тиллари ва компьютер саводи асослари билан
шуғулланувчи 800 дан зиѐд гуруҳлар яратилди;
-янги типдаги ўқув муассасалари; 240 та лицей ва 136 та гимназия
юзага келди. 1991 йилдан бошлаб махсус таълим мактабларининг сони 6% га,
олий ўқув муассасаларининг сони эса 30% га ўсди;
-аҳолининг ѐши катта қисмига касбий таълим берувчи ва бизнес
соҳасида, банк ишлари, солиқ солиш, тафтиш ўтказиш ва божхоналарни
бошқариш, шунингдек, фермерлар учун махсус курсларни ўз ичига олувчи ўрта
махсус ўқув муассасаларини қайта қуриш ишлари бошлаб юборилди;
-бошланғич синф ўқувчиларига таълим ўзбек тилида лотин ѐзувига
асосланиб берилмоқда.
Эришилган ушбу натижаларга қарамасдан, ҳали ечилмаган
муаммолар жуда кўп:
- ҳар йили умумий мажбурий таълим олган 80000 дан 100000
нафаргача ѐшлар ишлаб чиқариш соҳаларига ѐки
касбий таълимни давом
эттириш учун жалб этилмасдан қолмоқда. Берилаѐтган таълим сифати ва
кўламини ўлчаш борасида ҳам муаммолар мавжуд;
- дарслик тайѐрлаш бўйича махсус дастурлар бўлишига қарамасдан
ўқув қўлланмалари билан таъминлаш борасида муаммолар мавжуд: кўпчилик
мактабларнинг кутубхоналари тегишли адабиѐтлар билан 70-75% га
тўлдирилган, ўқувчилар ахборотлардан тўлиқ фойдаланиш имкониятига эга
эмас. Кимѐ лабораториялари учун ўқув жиҳоз-ускуналари етишмайди.
Мамлакатимизнинг кўп минтақасида, масалан, Қорақалпоғистонда кўп мактаб
болалари оддий шароитга ҳам эга эмас. Мактаблар икки сменали ва ҳоказо.
Таълим соҳасида орқада бўлган мамлакат келажакда тараққиѐт борасида
ҳам орқада қолади. Бу айниқса, бозор иқтисодиѐтига ўтиш шароитида муҳим
аҳамият касб этмоқда. Ўзбекистон ҳукумати буни ҳис этган ҳолда 1997 йилда
таълим тизимидаги ислоҳотларнинг иккинчи босқичига ўтди.
Ҳозирги даврда республика аҳолисининг катта ѐшдаги қисмига
касбий эҳтиѐждан келиб чиққан ҳолда
Do'stlaringiz bilan baham: 
