Ushbu o’quv-uslubiy majmua 5120100- filologiya va tillarni o’qitish (o’zbek tili) bakalavryat ta’lim yo’nalishida ta’lim olayotgan talabalarga mo’ljallangan

Lisoniy vaziyat
Sotsiolingvistikaning muhim tushunchalaridan yana biri – lisoniy vaziyatdir. Lisoniy vaziyat – bir tilli xalq va bir necha tilli vaziyatda namoyon bo‘luvchi muammo. Bu terminni tushuntirishdan oldin uning tarixiga nazar tashlaylik.O‘tgan asrning 30—yillar da Osiyo va Afrika tillari bilan shug‘ullanuvchi chet el tilshunoslarining ilmiy ishlarida birinchi bor qo‘llangan. Faqatgina 60 – yillarga kelib, ayni bir vaqtda sobiq Sovet Ittifoqi va Amerika tilshunoslari bu tushunchaga ahamiyat berib, unga sotsiolingvistik ta'rif berishdi.
I.Fergyuson fikricha, ...muayyan bir vaqtda, muayyan bir joyda qanday tildan foydalanilmoqda, tillar soni, qanday turdagi til ushbu arealda ishlatiladi, qancha odam qanday sharoitda shu tilda gaplashadi, ushbu jamoa a'zolarining shu tilga bo‘lgan munosabati haqidagi masalalar, umuman olganda, tilning qo‘llanish doirasini “Lisoniy vaziyat” termini o‘z ichiga qamrab oladi.
Lisoniy qurilma. Vositachi til. Ko‘p millatli davlatlarda millatlararo muloqotga hizmat qiladigan til vositachi hisoblanadi. Masalan, rus tili – sobiq SSSRda, ingliz tili – AQShda va hokazo.

1. 
   Regional til ham vositachi til kabi har xil etnolingvistik yoki territorial-sheva jamoalari orasidagi muloqot vazifasini bajaradi. U yoki bu davlatda umumiy tilning statusiga ega emasdir.
   
2. 
   Mahalli til – og‘zaki, norasmiy muloqot tili, ko‘p millatli, davlatda kichik elatlar tili, territorial shevalar, shahar sodda tili, so‘zlashuv tili kiradi.
   
3. 
   Kasb tiliga Koreyadagi jenshen terrorchilarining Arabistonda— xunarmandlar tili kiradi.
   
4. 
   Marosimlar tili. Diniy tillarga o‘lik eski yozuv va xozirgi zamon tillari kiradi. Lotin – katalizmda; eski slovyan – provaslav cherkov tili; sanskrit – hinduizmda (va xozirga vaqtdagi induslar madaniyati); Pali – buddizmda (xozirgi vaqtda Seylonda an'anaviy fan tili); Mumtoz arab – yaqin va o‘rta sharqdagi islom tili.