Ushbu kitob mazmuni bilan tanishish sizning ma’naviy sog’lomlashishingiz uchun xizmat qilishi mumkin. Faqat, haqiqatlar nisbiy ekanini bilib yashashni istamagan odamlarga uni tavsiya qilmang

Andozalar

 

“Oq choynakka ko’k qopqoq, 

ko’k choynakka oq qopqoq” 

(o’zbek xalq tez aytishi) 

Odam  dunyoning  tarkibiy  bo’laklariga  baho  berishga  intilishi,  buni 

qarangki,  eng  yomon  holat  emas  ekan.  Ko’p  hollarda  biz  kim  yoki 

nimaningdir ahamiyati va qadrini umum qabul qilingan 

andozalarga

 qarab 

belgilab  qo’ya  qolamiz.  Bunda  hatto  bu  baho  chindan  asosli  ekanini 

tekshirib ko’rish ham xayolimizga kelmaydi. 

Aql 

–  juda  dangasa.  U  bir  ishni  takroran  qilishni  yomon  ko’radi. 

Shuning  uchun  u  bir-

ikki  marta  tajriba  qilib,  sinab  ko’rgan  yoki  boshdan 

kechirganlarini  qoida  yoki  andoza  qilib  b

elgilab  qo’yadi.  Masalan,  ikki 

m

arta askar yigit bilan munosabatda bo’lib, ko’p azob chekkan qiz harbiy 

xizmatdagi odamlarni oila qurish uchun nomunosib deb xulosa chiqaradi. 

Agar u keyinchalik buni inkor etuvchi vaziyatlarga duch kelmasa, u bir umr 

shu xulosasiga ishonib o’tadi. 

Bu,  albatta,  atigi  bir  misol. Shunga  o’xshash  “andozalash”  tamoyilini 

biz  ko’p  yerda  va  ko’p  holatlarda  ishlatamiz.  Aqlimiz  bu  kabi  andozalarni 

qoida  qilib  belgilabgina  qolmay,  boshqalarni  ham  shu  qoidaga  tortishga 

intiladi.  Qancha  ko’p  odam  buni  tasdiqlasa,  u  o’zi  o’rnatgan  qoida  asosli 

ekaniga shuncha kuchli ishonadi. 

Shunday  qoida  ommaviy  tan  olinsa  ijtimoiy  andoza  hosil 

bo’ladi. 

Ularga ko’plab misol keltirish mumkin – men bir nechta keltirib o’taman, u 

yog’ini  o’zingiz  davom  ettira  olasiz:  “san’atkor  ayollarning  oriyatlisi 

---

Javlon Juraev  

 

O’zlik Sari Yetti Qadam – 2   

 

www.juraev.uz 

26

 

 

bo’lmaydi”,  “chayonning  bolasi  chayon  bo’ladi”,  “uyda  o’tirib,  ko’cha 

ko’rmay  ulg’aygan  qizlar  tarbiyaliroq  bo’ladi”,  “otasiz  yoki  onasiz  o’sgan 

farzandlarning tarbiyasi mukammal bo’lmaydi” va hokazo. 

Andozalash shu darajada shaxsiyatimizga mustahkam o’rnashganki, 

uni xalq maqollarida ham ko’rish mumkin: “bukrini go’r tuzatadi”, “qariysan 

qartasan 

–  asl  zotingga  tortasan”,  “teng  tengi  bilan,  tezak  qopi  bilan”. 

Albatta, xalq bu maqollarni u yoki bu holat hayotda ko’p uchragani uchun 

o’ylab  topgan.  Lekin  biz  bir  narsada  adashamiz  –  biz  bu  maqollar 

ba’zi

 

holatlarda emas, 

hamma

 

holatlarda to’g’ri deb o’ylaymiz. 

Bu,  avval  aytganimdek,  aqlimizning  yalqovligidan 

–  unga  vaziyatni 

boricha  sergak  baholab  ko’rishdan  ko’ra,  umum  qabul  qilingan 

andozalarga 

solib baholash osonroq. To’g’ri-da – ortiqcha bosh qotirishga 

nima hojat? Bizdan oldingi donolar aynan bir holatda kim, nima va qanday 

ekanini aytib qo’yishgan va buni hamma qabul qilgan. 

Odamlarga andoza qo’yilishi bir balo bo’lsa – hayot tarzi, baxt-saodat, 

farovonlikka andozalar qo’yib tashlanganligi mutlaqo chidab bo’lmas holat. 

Biz  qanday  yashab  o’tishimizga  ham  andoza  belgilangan.  Baxtli  hayot 

kechirishning  yagona  andozasi 

–  moliyaviy  taqchillik  bo’lmasligi  kerak 

(kim  bunga  qarshi  chiqa  oladi?).  Farovon  hayot  kechirish  uchun  oliy 

ma’lumot  haqida  guvohlik  beruvchi  bir  parcha  qog’oz  bo’lishi  kerak  (bu 

qog’oz  qanday  va  qanchaga  olinishi  ahamiyatsiz).  Bir  joyga  ishga 

joylashib,  keyin  ko’tarilish  uchun  “qudratli”  tanish-bilishlar  bo’lishi  kerak. 

Bu ro’yxatni cheksiz davom ettirish mumkin. 

Andozalashning  ko’plab  zararlari  bor.  Buni  mensiz  ham  ko’pchilik 

biladi.  Lekin  undan  keladigan  eng  katta  zarar  haqida  har  kim  ham 

bilmaydi: