Ushbu kitob mazmuni bilan tanishish sizning ma’naviy sog’lomlashishingiz uchun xizmat qilishi mumkin. Faqat, haqiqatlar nisbiy ekanini bilib yashashni istamagan odamlarga uni tavsiya qilmang

odamlar ma’noli yoki 
bema’ni gaplar aytishmaydi – odamlarning gapini siz ma’noli yoki 
ma’nosiz tarzda qabul qilasiz
. Ya’ni ma’no boyligi gapiruvchiga emas – 
tinglovchiga bog’liq. Faylasufning gapi ko’cha bezorisiga bema’ni 
eshitilishi mumkin. Ba’zi faylasuflar esa falsafada o’ta chuqurlashib 
ketganidan oddiy odamlarning gap-
so’zlaridan hech bir ma’no chiqara 
olmaydigan bo’ladi. 
Har qanday 
gapdan yetarlicha ma’no topish uchun birgina qoidaga 
amal qilish darkor: bu gap sizga nima berishiga emas, u qanday 
maqsadda aytilayotganiga e’tibor bering. Biz muhimlik sabab eshitgan har 
qanday gapni o’z manfaatlarimiz doirasida tushunamiz. Vaholanki, 
s
o’zlovchi uni o’z manfaati doirasida gapiradi. Siz shu gapni asl ma’nosiga 
yetib borish uchun
uni aynan so’zlovchi nuqtai nazaridan baholang – ana 
shunda sizga kimdir yetkazmoqchi bo’lgan fikr sizning aqlingiz ishlovi va 
bo’yog’idan o’tmay, sof holda namoyon bo’ladi. 
Odamlar ularning gaplarini o’zlari kabi yaxshi tushungan 
suhbatdoshlarning ortidan quvib yuradilar. Aql shaxsiyat ustidan shu 
darajada hukmga egaki, uni shunchaki eshitib, tushunishlari uchun u 
hamma narsa qiladi. Tinglovchi uning gapiga javoban hech nima 
qilmasligi mumkin 
– lekin buning ahamiyati yo’q, chunki aqlning birlamchi 
ehtiyoji qondirildi. Uni eshitdilar va tushundilar. 
U yog’idan kelsa, aql nutqni birgina shu muloqot ehtiyoji sabab o’ylab 
topgan. Qadim zamonlarda odamlarning aqli asta 
o’sib borgan. Uning 
ma’lumot uzatish ilinji chidab bo’lmas darajaga borib yetganda, odamzod 
nutqni o’ylab topgan. Hamma gapini og’zaki aytib qoniqilmagandan so’ng 
esa yozuv kashf etilgan. 

---

Javlon Juraev
O’zlik Sari Yetti Qadam – 2
www.juraev.uz 
72
Biz bu dunyoda hamma narsani ko’rishga jismonan ulgurmaymiz. 
Shuning uchun tinglash 
– bizga berilgan ajoyib imkoniyat. Biz tinglash 
orqali juda ko’p yangi narsalarni o’rganishimiz mumkin. Hayotda 
odamlarning gaplariga quloq solib oladigan bilimlaringiz maktab yoki 
oliygohda darslarni tinglab oladigan bilimlaringizdan ancha qiziqroq va 
foydaliroq. 
Dunyo bizga yetkazmoqchi bo’lgan hikmatlarini juda ko’p hollarda 
atrofimizdagi odamlar tili bilan aytadi. Hayotimizni kutilmagan o’zanlarga 
burib yuborishga qodir firklar biz mutlaqo kutmagan joyda va kutmagan 
odamlarimiz nutqida jaranglaydi. Atrof dunyoga quloq solmasdan, biz ana 
shu hikmatlardan bebahra qolish xavfi ostida qolamiz. 
Aloqa vositalari avj olib, rivojlanib ketgan zamonda ham odamlar 
muloqotda taqchillik sezadilar. Bunga sabab avval aytilgan holat 
– hamma 
gapirmoqchi 
bo’ladi-yu, eshitmoqchi bo’lganlar kam topiladi. Aynan ana 
shu tinglash sohilini tanlaganlar 
– yutaveradi. 
Qushlar-u hayvonlar turli tovushlar bilan bir-birlariga ishora beradilar. 
Ularning bu ma’lumot almashishlarini nutq deb atab bo’lmaydi. Odamzod 
esa 
fikrlarni tovush va belgilarga jo qilishni o’rgangan. Shu beqiyos vosita 
orqali bilim va ilmlar ummonlar va zamonlar oshib, bizgacha yetib keladi. 
Lekin odamzodda ijtimoiy shakllangan odat 
– o’sha uzatilayotgan 
ma’lumotni qabul qilishga qarshilik odati bo’lsa, men ulug’layotgan 
nutqning qadri bir pul emasmi? Tinglashni bilmasak, lahja-yu yozuvlarni 
nima uchun o’ylab topganmiz? 
Bilimni sizga dunyo tan olgan daholar-u, oliygohlar bermaydi. Bilim 
uchun tog’ oshib, katta shaharga borish ham shart emas. Bilimni sizga 
atrofingizdagi oddiy odamlar beradi. Ilm olish maqol aytgandek igna bilan 
quduq qazishchalik qiyin emas. Bilim eng arzon va eng serob mol. Uni har 
kim taklif eta oladi 
– faqat, uni ola bilish kerak. Dunyodek keksa va dono 
muallimning gaplariga qulo
q solishni o’rgansak – hali hech bir daho va 
hech bir maktab o’rgatmagan, hech bir namunali talaba o’rganmagan 
bilimlarni egallaymiz. Axir, Yaratgan bizga tilni bitta-yu quloqni ikkita qilib 
bergani bejiz emasdir? Nima dedingiz 
– qulog’im sizda?.. 

---

Javlon Juraev
O’zlik Sari Yetti Qadam – 2
www.juraev.uz 
73