Ушбу «Гистология» маъруза матнлари кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябрь) =ылланишга тавсия этилган


Epiteliy to’qimasi hujayralarining



Download 0,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/51
Sana04.04.2022
Hajmi0,77 Mb.
#526964
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51
Bog'liq
13gistalogiyapdf

Epiteliy to’qimasi hujayralarining
maxsus strukturalari 
 
Organizmning tarixiy rivojlanishi davrida turli fiziologik vazifalarni bajarishga 
moslashish nati-jasida hujayralar shaklini va ichki tuzilishini morfologik jihatdan unga 
muvofiq ravishda o’zgar-tiradi, deb yuqorida aytib o’tilgandi. Bunday o’zga-rishlarni 
organizmning har xil qismlarida uchraydigan epiteliy hujayralaridan yaxshi ko’rish 
mumkin. Bu hujayralarning ko’pchiligida turlicha maxsus stuktu-ralar hosil bo’lgan. 
Bular hujayra sitoplazmasining tabaqalanishi natijasida paydo bo’lib, o’ziga xos 
fiziologik vazifalarni bajarishga moslashgan. Epi-teliy to’qimasi hujayralarida 
uchraydigan bunday maxsus strukturalarga: mikrovorsinkalar, kiprikchalar, xivchinlar, 
patsimon o’simtalar va tonofirillalar kiradi. 
Mikrovorsinkalar-mayda sitoplazmatik o’simta bo’lib, hujayraning apikal qismi 
yuzasida joylashgan, shakli silindrsimon, uchi yumaloq, ya’ni gumbazsimon bo’ladi. 
Har bir hujayrada bunday mikrovorsin-kalarning soni 1000 taga yaqin bo’ladi. Ularni 
faqat elektron mikroskopda kuzatish mumkin. Kiprikchalar tashqi ko’rinishidan mayda 
tukchalarga o’xshagan bo’lib, tebranuvchi epiteliy hujayralarining apikal qismi 
yuzasini qoplab turadi. Ularning soni 250-300 taga yetadi. Kiprikchalar xuddi 
protoplazmatik o’simtalarga o’xshab, tashqi tomondan hujayra apikal qismidagi 
membrana bilan qoplangan bo’ladi. Kiprikchalar o’ziga xos morfologik tuzilishga ega. 
Ularda ko’ndalang kesimi mikroskopda ko’rilganda markazida bir juft, periferik 
qismida esa 9 juft mikronaychalar borligi aniqlangan. Elektronmikroskop yordamida 
o’rganilganda ular hujayra sitoplazmasining apikal qismida joylashgan bazal tanachalar 
bilan bevosita tutash-ganligi ma’lum bo’ldi. Kiprikchalarning uzunligi bo’ylab 
mikronaychalar o’tgan bo’lib, ular ko’ndalang kesimining o’lchami 200-250Å ni 
tashkil qiladi. Mikronaychalarning ikkitasi, odatda, kiprikchaning o’rtasida, qolgan 
to’qqiz jufti chekka qismida joylashgan bo’ladi. 
Хivchinlar ayrim umurtqasiz hayvonlardan ignatanlilar, yelka oyoqlilar va bosh 
skeletsizlarning ovqat hazm qilish sistemasi epiteliysini tashkil etuvchi hujayralarning 
apikal yuzasida bittadan o’simtasi bo’lib, bu epiteliy bir qavatli, bir qatorli xivchinli 
prizmasimon epiteliy deyiladi. Yuqori tabaqalangan umurtqali hayvonlarning 
spermatozoi-dining harakat organi ham xivchinlarga kiradi. Хivchinlarning o’ziga xos 
vazifasiga qaramasdan, morfologik tuzilishi kiprikchalarga o’xshaydi. Epite-liy 
kiprikchalari hamda xivchinlarning ko’ndalang kesimi elektron mikroskopda ancha 
yaxshi o’rganilgan. 
Patli epiteliy sudralib yuruvchilar va ayrim qushlar ko’zi pirillash pardasining ichki 
tomonini qoplovchi epiteliyning apikal qismida joylashgan. U ko’zning shox (muguz) 


25 
pardasini muttasil tozalab turadi. Bunga bir qavatli, ko’p qatorli prizmasimon patli 
epiteliy deyiladi. 
Тonofibrillalar epiteliy hujayrasi sitoplazma-sining tabaqalanishi jarayonida hosil 
bo’ladigan o’ziga xos element. Har bir tonofibrillaning diametri 60-150 A ga teng 
bo’lib, juda mayda keratindan tashkil topgan tonofilament, ya’ni protofibrilla tolachala-
ridan iborat. Hozirgi zamon tekshirishlar shuni kursatadiki, tonofibrillalar yonma-yon 
turgan hujayralar membranasiga tutashib turadi, lekin bir hujayradan ikkinchi bir 
hujayra sitoplazmasiga o’tmaydi. U epiteliy hujayrasi va to’qimani mustahkamlashda 
aktiv ishtirok etadi. 

Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish