Ус Xorazm viloyati Xiva tumani 2-sonli orta ta`lim maktabining Tabiy fanlar uslubbirlashma rahbari Davletova Iqbolning 2020-2021 oquv yilidagi faoliyati uchun tavsiya etiladigan ball miqdori

Xorazm viloyati Xiva tumani
2-sonli orta ta`lim maktabining
ijtimoiy fanlar uslubbirlashma
rahbari Davletova Iqbolning
2020-2021 oquv yilidagi faoliyati
uchun tavsiya etiladigan


H U J J A T L A R I

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar

uslubbirlashma oqituvchilariga
“ STEAM yondashuvini samarali tatbiq etish masalasi”
tog`risida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan I-chorak oktabr oyi uchun
Ma`lumotnoma

STEAM nima?-Real hayot.STEAM yondashuvi-ta`limga bolgan munosabatni ozgartiradi. Uslubbirlashmam oqituvchilari bilan kelishgan holda asosan STEAM yondashuviga mos holda ishlab chiqilgan,ayniqsa uslubbirlashmadagi tabiy fanlari uchun ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni organish,tadbirkorlik asoslari sohasida oquvchilarni fikr va madahiyatini rivojlantirish haqida ,zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida darsni tashkil etish ma`naviy barkamol va intelektual rivojlangan shaxsni tarbiyalash STEAM yondashuvi asosan tabiiy fanlarning amaliy jihatlarini umumlashtirib integratsiyalash tog`risida uslubbirlashma oqituvchilarimga yetarlicha ma`lumotlar berdim.

Uslubbirlashmamdagi Tarbiya fani uchun ham asosan ma`naviy barkamol va intellektual shaxsni tarbiyalashda asosan STEAM yondashuviga asoslanib darsda koproq qollanilishi kerak bolgan ma`lumotlarni aytib otdim.
Oquvchining qiziqishlari,ehtiyojlari,qobiliyatlari,shaxsiy sifatlari,intelektual xususiyatlari dars jarayonida koproq hisobga olinishi kerakligini ham aytib otdim.
Suhbat davomida uslubbirlashmamdagi har bir oqituvchimga har bir iqtidorli va iste`dodli oquvchilarni tanlash va individual yondashish haqida aytib otdim.
Tabiy fanlar uslubbirlashmamda asosan STEAM yondashuvi tarixiy sanalarda hamda asosan shu vaqtga erishilgan fan texnika inqilobi mavzularida qollanilishi kerakligi haqida ham aytib otdim.
Uslubbirlashma rahbari: I.Davletova.

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar

uslubbirlashma oqituvchilariga
“ STEAM yondashuvini samarali tatbiq etish masalasi”
tog`risida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan II-chorak dekabr oyi uchun
Ma`lumotnoma

Uslubbirlashmada faoliyat yuritayotgan oqituvchilarimga har kuni darslarda asosan va togarak faoliyati davomida ham STEAM yangi oqitish metodikasi bir vaqtning ozida amaliy va loyiha mashgulotlar yordamida saboq berish kerakligi haiqda umumiy fikrlarni aytib otdim.

Talim texnologiyasi asosida bilish va badiiy izlanish, amaliy faoliyat, texnik ijodiyot elementlarini qollash bilim olishga oid tadqiqot ishlarida amalga oshiriladi.
Dunyoni tizimli ravishda organishga, atrofda roy berayotgan jarayonlarni mantiqiy mushohada qilishga, ulardagi ozaro aloqani anglab yetish uchun tarixiy faktlar va rejali dastur orqali ham oquvchilarga koproq bilim va saviyalarini ostirishda STEAM dasturining oziga xos zamon bilan hamnafas jihatlarini aytib otdim.
STEAM-Kreativlik rolli oyinlar orqali va innovatsiya kelajak hayotda oz fikrini erkin bayon qilish,tanqidiy tafakkur va muammolar real qaray olish haqida oquvchilarga ham darsda bog`lab tushuntirilishi haqida kerakli ma`lumotlar aytdim .
Noodatiy qiziqarli narsalarni kashf qilish, qiziquvchanlikni rivojlantirish, natijalarni tanqidiy baholash, muhandislik jihatlarini shakllantirish hamda zamon talablariga mos ravishda ularga hayot dars otish va togarak jarayonlarini mazmunli tashkil etish haqida ham aytib otdim.
Tajribalar otkazish, modellarni konstruksiyalash, musiqa va filmlarni mustaqil yaratish, robotlar yasash bularning barchasini bilish uchun oquvchilarning ongli ravishda darsliklardagi qiziqarli ma`lumotlar orqali oz bilim va tajribalarga ega bolishi haqida ham fikr almashdim hamda keljak avlod uchun zamin yaraatishda bu dasturninh ijobiy tomonlarini ortoqlashdim.
STEAM — fanlararo aloqa va loyihalash metodi fanlar bilan bog`liqlik jihatlari haqida ham aytdim.

Uslubbirlashma rahbari: I.Davletova.

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar

uslubbirlashma oqituvchilariga
“ Boshqa fan uslubbirlashmalari bilan fanlararo
integrtasiyani kuchaytirish va STEAM yondashuvini
samarali tatbiq etish masalasi”
tog`risida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan III-chorak fevral oyi uchun

Ma`lumotnoma

Oquvchilarning ma`naviy dunyosini kengaytirishda ulardagi bilim,konikma,malaka va amaliyotda qollash kompetensiyalarni shakllantirish haqida STEAM yondashuvining 6 ta kompetensiya bilan bog`liq ravishda takomillashtirib bog`lab boorish haqida ham aytib otildi.Darslarda ham xalqaro tajribalardan kelib chiqqan holda ham yondashuvga asosan oquvchilarga ham mantiqiy fikrlash va amaliy konikmalarni shakllantirishga qaratilgan oquv amaliy mashg`ulot va test topshiriqlari bilan ishlash orqali maqsadga erishish kerakligini uslubbirlashma oqituvchilarimga tushuntirdim.

Oquvchilarni kichik ilmiy tadqiqotlarga jalb etish,ixtiro qilgan ishlarni tengdoshlariga ornak qilib korsatish haqida integratsiyani kuchaytirish va STEAM yondashuvini samarali tatbiq etish masalasiga hamda faolligini oshirishga qaratilgan chora tadbirlarga toxtalib otdim.
Dunyoni tizimli ravishda organishga, atrofda roy berayotgan jarayonlarni mantiqiy mushohada qilishga, ulardagi ozaro aloqani anglab yetish uchun tarixiy faktlar va rejali dastur orqali ham oquvchilarga koproq bilim va saviyalarini ostirishda STEAM yondashuvini oziga xos zamon bilan hamnafas jihatlarini aytib otdim.
STEAM-Kreativlik rolli oyinlar orqali va innovatsiya kelajak hayotda oz fikrini erkin bayon qilish,tanqidiy tafakkur va muammolar real qaray olish haqida oquvchilarga ham darsda bog`lab tushuntirilishi haqida kerakli ma`lumotlar aytdim .
Noodatiy qiziqarli narsalarni kashf qilish, qiziquvchanlikni rivojlantirish, natijalarni tanqidiy baholash, muhandislik jihatlarini shakllantirish hamda zamon talablariga mos ravishda ularga hayot dars otish va togarak jarayonlarini mazmunli tashkil etish haqida ham aytib otdim.
Tajribalar otkazish, modellarni konstruksiyalash, musiqa va filmlarni mustaqil yaratish, robotlar yasash bularning barchasini bilish uchun oquvchilarning ongli ravishda darsliklardagi qiziqarli ma`lumotlar orqali oz bilim va tajribalarga ega bolishi haqida
ham fikr almashdim hamda keljak avlod uchun zamin yaraatishda bu dasturninh ijobiy tomonlarini ortoqlashdim.

Uslubbirlashma rahbari: I.Davletova.

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar
uslubbirlashma oqituvchilariga
“ Fanlararo integratsiyani kuchaytirish va STEAM yondashuvini
samarali tatbiq etish masalasi”
tog`risida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan IV-chorak may oyi uchun
Ma`lumotnoma

Asosan ijtimoiy uslubbirlashmasida kop kuzatiladigan holat tabiiy fanlar bilan bog`liqlik masalasi hamda adabiyot va matematika fanlari bilan bog`liqlik jihatlari koplab kuzatiladi.

STEAM yondashuvida asosan tarix darslarida asosan uyga vazifa berilmaydi.Faqat kamdan-kam hollarda esse,loyiha,ijodiy ish bajarish toppshirilishi mumkin.qolgan 45 daqiqa davomida barchasiga ulgurish zarur.Otilgan mavzuni mustahkamlash,yangi mavzuni orgatish va uni mustahkamlash orqali mavzu mustahkamlanadi.
Ozim yanvar oyida malaka oshirish kursida qatnashgan vaqtimda menga quyidagi tartibda STEAM ning komakdoshi sifatida quyidagi tartibda davom ettirilishi tushuntirilib otildi.Bular;
PIRLS - 4-sinf oquvchilarining matnni oqish vauni tushuntirish darajasini baholash dasturi.
TIMSS - 4 va 8- sinf ta`lim oluvchilarining matematika va tabiiy fanlar yonalishidagi fanlardan ozlashtirish darajasini baholash dasturi.
PISA-15 yoshli oquvchilariningona tili,matematika va tabiiy fanlardansavodxonlik darajasini baholash dasturi.
STEAM-ta`lim dasturi.
Bu yondashuvlar orqali oqituvchining maqsadga aniq korsatilgan asosda Kimyo , Biologiya ,Fizika,Geografiya fanlarida ham qollanilishi haqida fikrimni tatbiq qildim dars jarayonida qollansa oqituvchi oz maqsadiga erichuvi haqida ham aytib otdim.
Uslubbirlashma oqituvchimizdan Fizika fani oqituvchisi Matyoqubova Sharofat mening sozlarimga qoshimcha sifatida mart oyida malaka oshirish kursida bir oy davomida oqishga qatnashganligi tufayli bu yondashuvdan foydalansa oqituvchilar qanday oz maqsadiga erichuvi va natijasi kutilgan natijani berishi haqida haqida oz fikrlarini aytib otdi.

Uslubbirlashma rahbari: I/Davletova

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar
uslubbirlashmasining dekabr oyida
“Tabiy fanlar oyligini ” otkazganligi
tog`risida
Ma`lumotnoma

Yanvar oyi Tabiy fanlar uslub birlashma fan oyligi tashkil qilindi.Fan oyligi qiziqarli, sermazmun tadbirlar va ochiq darslar bilan o`tdi.Jumladan fan oylik munosabati bilan maktabimiz faysi chiroyli qilib ikkita partaning ustiga tarixiy qadimgi tangalar,qolyozma kitoblar,og`ir dastali qadimgi narsalar oquvchilar tomonidan yozilgan referatlar,chizilgan tarixiy shaxslar rasmlari bilan chiroyli tarzda bezatildi.

Uslubbirlashma rahbari sifatida tabiy fanlar oyligi munosabati bilan fan oylik ochilishini chiroyli tarzda tashkil qildim.
Keyin maktabimiz e`lonlar taxtasiga ochiq darslar royxatini e`lon qildim va shu tarzda uslubbirlashmam bilan shu tarzda ochiq darslar tashkil qildim.Jumladan, fizika fani oqituvchisi Vatyoqubova Sharofat 6-a sinfda “Oddiy mexanizmlar ,blok qiya tekislik , pona, chigiriqlarni qo’llanishi” mavzusida va7-a sinfda “Elastlik kuchi ” mavzusida ochiq darsi bolib otdi.Matyaqubova Sharofatning ochiq darslari ikkita sinfda ham mazmunli tashkil qilingan bolib,oquvchilar bilan dostona munosabati hamda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan samarali foydalanganlgi qiziqarli tarzda darsni tashkil qilinganligi hisobga olinib darsni kuzatgan oqituvchilar fikri va maktabimiz OTIBDO Z.Jumaniyozova bilan kelishgan holda darsni 5 (a`lo)ga baholadim.
Fan oyligi davomida o’zim ham kimyo fanidan Davletova Iqbol 8- sinfda “Ekvivalentlik qonuni, Ekvivalentlik tushunchasi”ochiq darsi chiroyli tashkil qilinganligi hamda interaktiv doskadan foydalangani AKT jihozlari ham yaxshi ishlatilganini hisobga olinib,darslarim maktab OTIBDO Z.Jumaniyozova tomonidan darsni 5 (a`lo)ga baholandi.
Biyologiya fani oqituvchisi Komilova Dilafro’z 7 sinfda “Baliqning ichki tuzilishi ” mavzusida ochiq darsi ham yaxshi tashkillashtirilgan qoshimcha adabiyotlardan foydalanganligini hisobga olib,oqituvchini darsini ham 5 (a`lo)ga baholadim
Kimyo fani oqituvchisi sifatida ozim ham 7-a sinfda “Oksidlarning tarkibi , tuzilishi,nomlanishi.Oksidlarning toifalanishi” mavzusida mavzusida ochiq dars tashkillashtirdim
darsda qollanilgan metodlar va zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalangani oquvchilar tomonidan AKT jihozlari ham yaxshi ishlatilganini hisobga olinib,darslarim maktab OTIBDO Z.Jumaniyozova tomonidan darsni 5 (a`lo)ga baholandi.
Uslubiy birlashma tarkibidagi fanlar o`qituvchilari tomonidan o`quvchilarning bo`sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish maqsadida to`garaklar tashkil etilgan.“Yosh kimyogarlar” Davletova I,Axmedov Jaloladdin va “Yosh fiziklar” - Matyoqubova Sh va “Yosh biologlar” Sh.Iskandarovalar tamonidan tashkil qilingan. O`quvchilar fan to`garaklarida faol ishtirok etishib turli kechalar, tadbirlar tashkil etishdi.Togaraklar ham oz nazoratimda haftaning barcha kunlari togaraklar tashkil qilingan.
To`garak azolari va boshqa o`quvchilar ishtirokida fan oyliklari davomida turli madaniy va marifiy tadbirlar tashkillandi. 8-dekabr O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilingan kun munosabati bilan Konstitutsiyamizning 29 yilligi keng miqyosda 10 sinflar ortasida chiroyli tadbir sifatida tashkillashtirildim
Uslubbirlashma rahbari: I/Davletova

Xiva tumanidagi 2-son maktabning Tabiy fanlar

uslubbirlashmasining “Ta`lim-tarbiya jarayonida va oquvchilarning fanni ozlashtirishdagi boshliqlarini toldirish usullari tog`risida tavsiya ”
mavzusida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan I-chorak sentabr oyi uchun

Ma`lumotnoma

Hozirga zamon talabidan kelib chiqb,shuni aytish kerakki avgust shobasida bizning tabiy fanlar uslubbirlashmasida e`lon qilinganidek barcha oqituvchilarga mavzularni tushuntirishda va ularni oquvchilarga yetkazishda asopsan zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish haqida fikrlar aytildi asaosan bu pedagogik texnologiyalar haqida fikr almashdi. Jumladan bu texnologiyalar asosida talim tizimidagi innovatsiyalarni xususiyatlariga kora tasniflash,Kirish Fanni o`qitishdan maqsad Fanning o`quv rejadagi boshqa fanlar bilan ozaro bog`liqligi va uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi Fanning ishlab chiqarishdagi orni.Tabiy fanlarni oqitishning innovatsion texnologiyalarilari fanini oqitishda quyidagi vositalardan foydalaniladi .Innovatsion texnologiya haqida tushuncha Ta`limni rivojlantirishning yangi bosqichida Innovatsion texnologiyaning ahamiyati.Innovatsion texnologiya haqida tushunchalar berildi. Ijtimoiy uslub birlashmasidagi fanlarga asosan sanalr shaxslarning ismlari amalga oshirgan ishlari haqida ma`lumotlarni eslab qolish oquvchi uchun biroz qiyinchilik tug`diradi shuni hisobga olib,SWOOT jadvali ,Venn diagrammasi,T jadvali haqida uslubbirlashma oqituvchilariga zamonaviy pedagogic texnologiyalar haqida aytib otdim.

Uslubbirlashma rahbari: I/Davletova

Xiva tumanidagi 2-son maktabning tabiy fanlar
uslubbirlashmasining “Ta`lim-tarbiya jarayonida va oquvchilarning fanni ozlashtirishdagi boshliqlarini toldirish usullari tog`risida tavsiya ”
mavzusida uslub birlashma rahbari
Davletova Iqbol tomonidan II-chorak dekabr oyi uchun

Ma`lumotnoma

XXI asr texnologiyasi yangi bilimlarni egallash,mustaqil ishlash texnologiyasi ta`lim tarbiya sohasida oquvchilarning bilim olishi va ularni yetkazib berish uchun barcha shart-sharoitlar tayyorlab qoyilgan zamonda yashayapmiz,shulardan kelib chiqib,

ars texnologiyasi, yangi bilimlarni egallash, mustaqil ishlash texnologiyasi va boshqa). 

Ozbekistonda ta'lim-tarbiya sohasini isloh qilishning asosiy omillaridan biri ―shaxs manfaati va 
ta'lim ustuvorligi―dir. Bu omil davlatimizning ijtimoiy siyosatini belgilab berganligi tufayli 
ta'limning yangi modeli yaratildi. 
Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan bu modelni amalga oshirish bilan hayotimiz 
jabhalarida roy beradigan ―portlash effekti― natijalari roy-rost korsatib berildi, ya'ni:
- ijtimoiy-siyosiy iqlimga ijobiy ta'sir qiladi va natijada mamlakatimizdagi mavjud muhit 
butunlay ozgaradi.; 
- insonning hayotidan oz ornini topXXI asr texnologiyasi yangi bilimlarni egallash ish jarayoni tezlashadi; 
- jamiyatda mustaqil fikrlovchi erkin Shaxsning shakllanishiga olib keladi; 
- jamiyatimizning potentsial kuchlarini royobga chiqarishda juda katta ahamiyat kasb etadi; 
- fuqarolik jamiyati qurishni ta'minlaydi, model vositasida dunyodan munosib orin olishga, 
ozbek nomini yanada keng yoyib tarannum etishga erishiladi.
―Portlash effekti― sari shijoat bilan qadam tashlash, yollarida uchraydigan qiyinchiliklarni 
bosqichma-bosqich va izchil hal etish masalalari nafaqat pedagog nazariyachi va 
amaliyotchilarni junbushga keltiradi, balki jamiyatimizni toliq pedagoglashtirish muammosini 
ijtimoiy buyurtma sifatida keltirib chiqaradi. Demak, jamiyatimizning har bir fuqarosini 
tarbiyashunoslik asoslari bilan tanishtirish, yosh avlodni barkamol inson qilib voyaga yetkazish 
jarayonini yangi pedagogik ―qurol― va vositalar bilan ta'minlash davr taqozosidir. 
Pedagogik texnologiya (PT) - shunday bilimlar sohasiki, ular yordamida 3-ming yillikda 
davlatimiz ta'lim sohasida tub burilishlar yuz beradi, oqituvchi faoliyati yangilanadi, talaba 
yoshlarda hurfikrlilik, bilimga chanqoqlik, Vatanga mehr-muhabbat, insonparvarlik tuygulari 
tizimli ravishda shakllantiriladi.
Ma'lumotlilik asosida yotuvchi bosh goya ham tabiat va inson uzviyligini anglab yetadigan, 
avtoritar va soxta tafakkurlash usulidan voz kechgan, sabrbardoshli, qanoatli, ozgalar fikrini 
hurmatlaydigan, milliy-madaniy va umuminsoniy qadriyatlar kabi shaxs sifatlarini 
shakllantirishni kozda tutgan insonparvarlik hisoblanadi. Bu masalaning yechimi qaysi darajada 
ta'limni texnologiyalashtirish bilan bogliq? 
Dastlab ―texnologiya― tushunchasiga aniqlik kiritaylik. Bu soz texnikaviy taraqqiyot bilan 
bogliq holda fanga 1872 yilda kirib keldi va yunoncha ikki sozdan - ―texnos― (techne) - san'at, 
hunar va ―logos― (logos) - fan sozlaridan tashkil topib ―hunar fani― ma'nosini anglatadi. Biroq 
bu ifoda zamonaviy texnologik jarayonni toliq tavsiflab berolmaydi. Texnologik jarayon har 
doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalangan holda amallarni (operatsiyalarni) muayyan 
ketma-ketlikda bajarishni kozda tutadi. Yanada aniqroq aytadigan bolsak, texnologik jarayon - 
bu mehnat qurollari bilan mehnat ob'ektlari (xom ashyo)ga bosqichma-bosqich ta'sir etish 
natijasida mahsulot yaratish borasidagi ishchi (ishchi-mashina)ning faoliyatidir. Ana shu ta'rifni 
tadqiqot mavzusiga kochirish mumkin, ya'ni: PT - bu oqituvchi (tarbiyachi)ning oqitish 
(tarbiya) vositalari yordamida oquvchi(talaba)larga muayyan sharoitda ta'sir korsatishi va bu 

faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarni intensiv shakllantirish 

jarayonidir. 
Yuqorida keltirilgan ta'rifdan korinib turibdiki, PT tushunchasini izohlashda texnologiya 
jarayoni asos qilib olindi. Aslini olganda ham bu tushunchaga berilgan ta'riflar soni pedagogik 
adabiyotlarda nihoyatda kopdir. Pedagogik nashrlarda ―texnologiya― atamasining xilma-xil 
korinishlarini uchratish mumkin: ―oqitish texnologiyasi―, ―oquv jarayoni texnologiyasi―, 
―ma'lumot texnologiyasi― va hokazo.
oqitish texnologiyasi PTga yaqin tushuncha bolsa-da, aynan oxshash ma'noni 
anglatmaydi, chunki u ma'lum predmet, mavzu va savollar doirasidagi aniq oquv materialini 
ozlashtirish yolini muayyan texnologiya atrofida ifoda etadi. U koproq xususiy metodika bilan 
bir jinslidir. 
PT esa ma'lumot texnologiyasini joriy etish taktikasini ifodalaydi va ―oqituvchi - pedagogik 
jarayon — oquvchi (talaba)― funktsional tizim qonuniyatlariga tegishli bilimlar asosida quriladi. 
Hozirgi kunda oqituvchilar metodikani kop hollarda texnologiyadan ajrata olmayaptilar. 
Shu boisdan bu tushunchalarni aniqlashtirish kerak boladi. Metodika oquv jarayonini tashkil 
etish va otkazish boyicha tavsiyalar majmuasidan iborat. Metodikadan kozlangan maqsad 
predmet mavzulariga oid nazariyalarni aniq hodisalar tekisligiga kochirishdir. Misol uchun, gaz 
qonunlarini tushunchalarini shakllantirish metodikasi yoki energiyaning saqlanish qonunini 
fizika kursining elektr bolimida qollash metodikasi va hokazolar.
PT oqitish jarayoning ozaro bogliq qisimlarini tashkiliy jihatdan tartibga keltirish, 
bosqichlarni qurish, ularni joriy etish shartlarini aniqlash, mavjud imkoniyatlarni hisobga olgan 
holda belgilangan maqsadga erishishni ta'minlaydi. Yoxud PT oqituvchining kasbiy faoliyatini 
yangilovchi va ta'limda yakuniy natijani kafolatlaydigan muolajalar yigindisidir. Texnologiya 
ozining egiluvchanligi, natijalarning turgunligi, samaradorligi, oldindan loyihalanish zarurati 
bilan metodikadan farqlanib turadi. 
Shu bilan birgalikda ma'lum vaqt davomida PT oquv jarayonini texnik vositalar yordamida 
amalga oshirish, deb qarab kelindi. Faqat 70 - yillardan boshlab pedagogik adabiyotlarda bu 
tushunchaning mohiyati yangicha talqin etila boshlandi. Yapon olimi T.Sakamoto tomonidan 
―oqitish texnologiyasi - bu oqitishning maqbulligini ta'minlovchi yol-yoriqlar tizimi bilan 
bogliq bilimlar sohasi― ekanligi e'tirof etiladi (32, 126). 
Ob'ektiv borliqni organishning tizimli yondashish metodi fanda keng kolamda 
qollanilgach, uning ta'siri ostida asta-sekinlik bilan PT mohiyatiga ham aniqlik kiritildi: rus 
olimasi N.F. Talizina texnologiyani ―belgilangan oquv maqsadiga erishishning oqilona 
usullarini aniqlashdan iborat― deb tushuntiradi. Shuningdek, olima zamonaviy oqitish 
texnologiyasi haqida fikr yuritib, uni alohida fan sifatida qarash lozimligini uqtiradi: ―oqitish 
texnologiyasi - bu oquv jarayonini nima real tavsiflasa osha, oqituvchiga ornatilgan 
maqsadlarga erishish uchun nimaga tayaanish zarur bolsa osha. Bu alohida fan. (26,93). 
PTni fan sifatida e'tirof etish K.K.Selevko tomonidan ham ma'qullandi: ―Pedagogik 
texnologiya oqitishning birmuncha oqilona yollarini tadqiq qiluvchi fan sifatida ham (ta'kid 
bizniki - N.S.), ta'limda qollaniladigan usullar, printsiplar va regulyativlar sifatida ham, real 
oqitish jarayoni sifatida ham mavjuddir‖ (24,15). Olimning ta'kidlashicha ―pedagogik 
texnologiya‖ tushunchasi ta'lim amaliyotida uch ierarxik darajada ishlatiladi: 
Umumpedagogik 
(umumdidaktik) 
daraja: 
umumpedagogik 

(umumdidaktik, 

umumtarbiyaviy) texnologiya ma'lum mintaqada, oquv yurtida, ma'lum oqitish bosqichida 
yaxlit ta'lim jarayonini tavsiflaydi. 
Xususiy metodik ( predmetli ) daraja: xusuiy predmetli PT ―xususiy metodika‖ ma'nosida 
qollaniladi, ya'ni ta'lim va tarbiyaning aniq mazmunini joriy etish metodlari va vositalari 
yigindisi sifatida bir predmet. sinf, oqituvchi doirasida qollaniladi (fanlarni oqitish 
metodikasi, oqituvchi, tarbiyachining ishlash metodikasi). 
Lokal (modulli) daraja: lokal texnologiya ozida oquv - tarbiyaviy jarayonning ayrim 
qismlarini, xususiy didaktik va tarbiyaviy masalalar yechimini ozida mujassamlashtiradi 

(alohida faoliyat turlari texnologiyasi, tushunchalarni shakllantirish, alohida shaxs sifatlarini 

tarbiyalas 
I.Ya.Lernerning fikricha, PT - ―oquvchilar harakatlarida aks etgan oqitish natijalari orqali 
ishonchli anglab olinadigan va aniqlanadigan maqsadni ifodalashni taqozo etadi― (13).
Yuqorida keltirilgan ta'riflardan korinib turibdiki, PT belgilangan boshlangich maqsad va 
mazmun asosida oquv jarayonini loyihalash sifatida talqin etiliyapti. Bu bir jihatdan togri, 
lekin teranroq fikr yuritilsa uning bir yoqlamaligi kozga yaqqol tashlanadi yoki bunday 
yondashuvlarda oquvchi shaxsi inkor etilayapti. Bu kamchilikni birinchi bolib akademik 
V.P.Bespalko payqadi va ozining yirik asarida ―PT - bu oqituvchi mahoratiga bogliq 
bolmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan oquvchi shaxsini shakllantirish 
jarayonining loyihasidir― deb ta'rifladi (5). Bu ta'rif mazmunidan muhim ilmiy printsiplarni 
alohida ajratib korsatish mumkin: 
- PT oquvchi(talaba)larda ma'lum ijtimoiy tajriba elementlarini shakllantirish uchun 
loyihalanadi; 
- loyihalangan tayyor texnologiyani amalga oshirish fan oqituvchisidan katta mahorat talab 
etmaydi; 
- yakuniy natija, albatta, kafolatlanadi. 
PT tushunchasini oydinlashtirishga qaratilgan ta'riflarning xilma-xilligi, bir tomondan, 
rivojlangan mamlakatlarda bu mavzuning u yoki bu darajada yechilganligini korsatsa, ikkinchi 
tomondan, PTni amaliyotga joriy etishga bolgan urinishlar natijasini ifodalaydi.
Qator yillar davomida PT nazariyasi va amaliyoti bir-biriga bogliq bolmagan holda 
organilib kelindi. Natijada oqitish jarayonini takomillashtirishga yoki oquvchilarning bilish 
faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan u yoki bu ilgor metodikalar texnologiyalar darajasiga 
kotarila olmay asta-sekinlik bilan oz mavqeini yoqotib pedagogika fanidan uzoqlashib 
ketmoqdalar. Misol uchun, 60-yillarda katta shov-shuvga sabab bolgan ―Dasturli ta'lim― 
(Programmirovannoe obuchenie) yoki 70-yillarda sobiq ittifoq miqyosidagi ―Shatalovchilik 
harakat―ini eslash kifoya. 
Bugungi kunda mamlakatimizda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini birlashtirishga 
imkoniyatlar yetarli. Nazariya va amaliyot birligining ta'minlanishi PTning asl mohiyatini 
aniqlashga yol ochadi. Fikrimizcha, yangi PT pedagogika fanining alohida tarmogi sifatida 
yoki faqat ta'lim amaliyotini maqbullashtirishga yonaltirilgan tizim deb qarash mumkin emas. 
PT bu sohadagi nazariy va amaliy izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyatni aks ettiradi. 
Darvoqe, PTga ―yangi― sozini qoshib ishlatilishi nazariyachi olimlar va oqituvchilarni bir 
qadar oylantirib qoydi, endilikda ta'lim-tarbiya jarayonini loyihalashga eskicha yondashish 
mumkin emasligini anglashga harakat qilmoqdalar. Shunday ekan, ―yangi PT― nimani anglatadi? 
Bu savolning yechimini izohlashga harakat qilamiz. 
Birinchidan, PT ta'lim (tarbiya) jarayoni uchun loyihalanadi va belgilangan maqsadni 
yechishga qaratiladi. Binobarin, har bir jamiyat shaxsni shakllantirish maqsadini aniq belgilab 
beradi va shunga mos holda ma'lum pedagogik tizim (maktab, kollej, oliy oquv yurti) mavjud 
boladi. Bu tizimga uzluksiz ravishda ijtimoiy buyurtma oz ta'sirini otkazadi va ta'lim-tarbiya 
maqsadini umumiy holda belgilab beradi. ―Maqsad― esa pedagogik tizimning qolgan 
elementlarini oz navbatida yangilash zaruratini keltirib chiqaradi. 
Kadrlar tayrlashning milliy dasturi ta'lim-tarbiyaning maqsadini yangi yonalishga burdi, 
ya'ni: ―otmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitdan tola xolis etish, rivojlangan 
demokratik davlatlar darajasida yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob beradigan yuqori 
malakali kadrlar tayyorlash― deb belgilanadi. Demak, ta'lim-tarbiyaning maqsadi butunlay 
yangilandi, unga mos holda mazmunning ham, pedagogik jarayonning ham yangilanishi 
tabiiydir. 
Ikkinchidan, fan va texnikaning rivojlanishi bilan inson faoliyati chegarasi nihoyatda 
kengayib boryapti, auditoriyaga oqitish imkoniyatlari katta bolgan yangi texnologiyalar 
(sanoat, qishloq xojaligi, elektron, axborot va boshqa) kirib kelmoqda. Roy berayotgan sifatiy 
ozgarishlar shundan dalolat beradiki, endilikda ―organish―ning birlamchi jarayonlari an'anaviy 

metodika va oqitish vositalari romiga sigmay, oqituvchining individual qobiliyatariga mos 

kelmay qoldi. Yangi metodikalarni talab etadigan va ta'lim jarayonining ajralmas qismiga 
aylanib borayotgan va unga ozining ma'lum xususiyatlarini joriy etadigan yangi texnikaviy, 
axborotli, poligrafik, audiovizualli vositalar mavjudki, ular yangi PTni real voqelikka aylantirdi. 
PT mohiyat jihatdan boshqa texnologiyalar bilan bir safda turadi, chunki ular ham boshqalari 
qatori oz xususiy sohasiga, metodlari va vositalariga ega, ma'lum ―material― bilan ish koradi. 
Biroq PT inson ongi bilan bogliq bilimlar sohasi sifatida murakkab va hammaga ham tushunarli 
bolmagan pedagogik jarayonni ifoda etishi bilan ishlab chiqarish, biologik, hatto axborotli 
texnologiyalardan ajralib turadi. Uning oziga xos tomonlari - tarbiya komponentlarini 
mujassamlashtirganidir. 
PT boshqa sohalardagi texnologik jarayonlar bilan uzluksiz boyib boradi va an'anaviy oquv 
jarayoniga, uning samarasini oshirishga ta'sir korsatishning yangi imkoniyatlarini egallab oladi. 
Afsuski, bu jarayon hozirgi ta'lim tizimida juda qiyin kechyapti, haqiqiy kompyuterli PT 
ozining ilmiy ishlanmasini kutyapti: ―kompyuterlarning shu kundagi qollanishi - ekstensivlik 
xolos: an'anaviy oquv kurslari shunchaki ekran monitoriga joylashtirilyapti―(7). Shu yerda PT 
va axborot texnologiyasi ortasidagi ozaro munosabatni oydinlashtirish lozim boladi. Keyingi 
vaqtlarda ba'zi bir olimlar (ayniqsa informatika fani vakillari) PTni axborotlashtirishga qoshish 
yoki tenglashtirish (ba'zan ustun qoyish)ni yoqlamoqdalar. Bu urinishlar agar xato bolmasa, 
shubhasiz ―podadan oldin chang chiqarishdir―. oquv-tarbiyaviy jarayonni texnologiyalashtirish 
tarixiy (ayniqsa XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab) voqelik va jarayondir. Axborotlashtirish 
bu jarayondagi inqilobiy ―burilish―, uning muhim bosqichidir. Oddiy til bilan aytganda ta'limda 
axborot texnologiyasi - bu ―oquvchi - kompyuter― ortasidagi muloqotdir. 
Axborotli texnologiya PTning tarkibiy qismi, texnik vositalarning mukammallashgan 
zamonaviy turi sifatida ta'lim jarayonida qollanila boshlandi. Kelajakda iqtisodiy bohronlar 
ortda qolib oquv yurtlari dasturli ―mashina― bilan yetarli darajada ta'minlanadi. Shundagina 
axborotli texnologiya asosida oquvchi (talaba)larning bilish faoliyatini tashkil etish va 
boshqarish imkoniyati tugiladi va u oqituvchining yaqin komakdoshiga aylanadi yoki uning 
funktsiyalarini toliq bajarishi mumkin. 
Ta'limni texnologiyalashtirish ob'ektiv jarayon ekanligini, zamonaviyligi esa ilmiy-texnik 
taraqqiyot yonalishi bilan belgilanishini e'tirof etgan holda PTning oziga xos tomonlari va 
yaqin kelajakda u bilan bogliq vazifalarni belgilashga harakat qilamiz: 
1) kop bosqichli ta'lim tizimida PTning ornini aoslash va zaruriy tavsiyanomalar ishlab 
chiqish; 
2) zamonaviy sanoat, tibbiyot, iqtisodiyot, ekologiya, ergonomiya kabi soha texnologiyalari 
bilan PTlarni muntazam ravishda yangilab borish va tabaqalashtirilgan yondashuv asosida ularni 
qollash mezonlarini aniqlash; 
3) istiqbolli oqitish vositalarini yaratish va ularga tayangan holda ilgor PTlarni loyihalash, 
amaliyotga joriy etish, ommalashtirish va samarasini aniqlash; 
4) tegishli boshqaruv organlari (Ta'lim markazlari) tomonidan oquv muassasalari faoliyatida 
yangi PTlarni tadbiq etilishi darajasini nazorat qilish va baholash; 
5) respublikamizdagi oliy (orta maxsus, kasb-hunar, maktab) ta'lim tizimida faoliyat 
korsatayotgan professor-oqituvchilarni malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslarida ilgor 
pedagog va axborot texnologiyalari boyicha yangi bilimlar tizimi bilan qurollantirishni uzluksiz 
tashkil etish;
6) oliy oquv yurtlari talabalari, ayniqsa, mutaxassis-pedagog (iqtisodchi-pedagog, 
huquqshunos-pedagog, muxandis-pedagog va boshqa)lar uchun 40 soat hajmida PT nazariyasi va 
amaliyoti boyicha maxsus kurs joriy etish; 
7) respublikamizda faoliyat korsatayotgan ijodkor oqituvchilar ish uslublarini muntazam 
organib borish va ular tomonidan yaratilgan metodikalarni yangi pedagogik texnologiya 
darajasiga kotarish borasidagi ishlarni amalga oshirish; 
8) oqituvchi faoliyatini pedagogik texnologiya qonuniyatlariga moslashtirish muammolari 
va boshqalar. 

Xosh, belgilangan vazifalarni amalga oshirish va nazorat qilishni kim oz zimmasiga olishi 

mumkin? Xalq ta'limi vazirligimi yoki Oliy ta'lim vazirligi? Ehtimol, Ta'lim markazlarining 
vazifasidir? Yoki har qaysi ta'lim muassasalari oz holicha yechaveradimi? Biz bu savollar bilan 
ta'lim sohasidagi u yoki bu boshqaruv organlariga vazifa yuklash fikridan yiroqmiz. Ayni shu 
kunlarda vakolatli davlat organlarining kun tartibida ham PT muammolari turganligiga shubha 
yoq.
Fikrimizcha, ilgor pedagogik texnologiyalarni loyihalash va hayotga tadbiq etish muammosi 
mamlakatimizda ham rivojlangan davlatlar qatori yangi korxona - ―Pedagogik texnologiya 
Davlat Markaz―ini tuzishni taqozo etadi. Agar shunday Markaz tashkil etilsa, birinchi navbatda 
―portlash effekti― sari yolni qisqartirishga hissa qoshgan bolardi. Uchinchi ming yillikda ta'lim 
taraqqiyotining haqqoniy dvigateli sifatida oqituvchi faoliyatini yangilashga, ta'lim-tarbiya 
jarayonini maqbul (optimal) qurishga, talaba yoshlarda hurfkrlilik, bilimga chanqoqlik, Vatanga 
sodiqlik, insonparvarlik tuygularini shakllantirishga ijobiy ta'sir korsatar edi. 
Yangi ozbek davlatchiligining tamal toshi qoyilyapti: ijtimoiy, iqtisodiy, ma'naviy, 
mafkuraviy sohalarda tub islohatlar amalga oshirilmoqda. Ta'lim-tarbiya sohasining isloh 
qilinishi pedagogika fanini rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratib berdi. Endilikda 
kishilik jamiyati tomonidan uzoq yillar davomida yaratilgan tarbiyashunoslik tajribalarini 
organish va tadqiq qilish ishlari keng yolga qoyildi. 
Shorolar tuzumi davrida barcha ijtimoiy fanlar kabi pedagogika ham mafkura qobigi bilan 
oralgan, uning rivojlanish me'yori cheklangan, ilgor chet mamlakat goyalari esa burjua 
goyalari, deb tanqid qilinar va rad etilar edi. holbuki har qanday goya ham ozida ma'lum ijobiy 
jihatlarni mujassamlashtirishi mumkin, ularni amaliyotga joriy etish foydadan xoli emas edi. 
Jumladan, pedagogik texnologiya (PT) ham burjua didaktikasiga tegishli yonalish sifatida qarab 
kelindi va bu muammoni tadqiqot ob'ektiga aylantirish iloj yoq edi. 
Bugun mamlakatimiz istiqloli sharofati tufayli barcha fan sohalarini rivojlangan davlatlarda 
toplangan tajribalar asosida tahlil qilish va yanada takomillashtirish imkoniyatlari mavjud. 
Umuminsoniy qadriyatlarni ijodiy organish va hayotimizga tadbiq etish davri keldi. Milliy 
dasturda ta'kidlanganidek, yaqin kelajakda ―kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorlikning xalqaro 
huquqiy bazasi yaratiladi, xalqaro hamkorlikning ustuvor yonalishlari royobga chiqariladi, 
xalqaro ta'lim tizimlari rivojlantiriladi―. 
Bu faslda biz pedagogik texnologiya nazariyasining vujudga kelishi va rivojlanishi tarixiga 
nazar tashlaymiz. 
30-yillarda ―pedagogik texnika― tushunchasi maxsus adabiyotlarda paydo boldi va u oquv 
mashgulotlarini aniq va samarali tashkil etishga yonaltirilgan usul va vositalar yigindisi 
sifatida qaraldi. Shuningdek, bu davrda PT deb oquv va laboratoriya jihozlari bilan muomala 
qilishni uddalash, korgazmali qurollardan foydalanish tushunildi. 
40-50 yillarda oquv jarayoniga oqitishning texnik vositalarini joriy etish davri boshlandi. 
Ayniqsa kino, radio, nazorat vositalari, ulardan foydalanish metodikasi PTga tenglashtirildi. 
60-yillarning ortalarida bu tushuncha mazmuni chet el pedagogik nashrlarda keng 
muhokamaga tortildi. 1961 yildan boshlab AQShda ―Pedagogik texnologiya― (Educational 
Technology), 1964 yildan Angliyada ―Pedagogik texnologiya va dasturli ta'lim― (Technoogy and 
pragrammed Learning), Yaponiyada esa 1965 yildan ―Pedagogik texnologiya― (Educational 
Technology) jurnallari chop etila boshlandi. 1971 yilda xuddi shu nomli jurnal Italiyada chiqarila 
boshlandi. 
PT muammosining ota dolzarbligi hisobga olinib, uning ilmiy asoslarini tadqiq qilish 
maqsadida maxsus korxonalar tuzildi. Misol uchun, 1967 yilda Angliyada pedagogik 
texnologiya Milliy Kengashi (National council for Educational Technology) tashkil etildi va 
1970 yildan boshlab ―Pedagogik texnologiya jurnali― (Jornal of Educational Technology) chiqa 
boshladi. AQShning qator universitetlari va ilmiy markazlarida ham PT muammolariga jiddiy 
e'tibor berildi. 1971 yilda maxsus ―Kommunikatsiya va texnologiya Assotsiatsiya―si 
(Association for Educational Communications and Technology) faoliyat korsata boshladi. 

hozirgi kunda bu tashkilotning barcha shtatlarda va Kanadada 50 dan ziyod filiallari ishlab 

turibdi. 
Yaponiyada PT muammolari bilan tortta ilmiy jamiyat shugullanmoqda, faol harakatdagi 
pedagogik texnologiya Markaziy Kengashining 22 ta davlat universitetlarida markazlari mavjud. 
har uch oyda yapon tilida chiqadigan ―Pedagogik texnologiya sohasidagi tadqiqotlar― 
(Educational Technology Reslarch) jurnallarida yirik olimlarning ilmiy ishlari oz ornini 
topmoqda. Yaqinda Umumyapon pedagogik texnologiya Markaziy Kengashi (The Japanese 
Council of Technologu Centers) tuzilib, bu sohada xalqaro aloqalar ornatish ishlari bilan 
mashhur. 
Didaktikaning bu yonalishiga e'tibor nihoyatda oshib borishini 70-yillarda otkazilgan qator 
xalqaro konferentsilar tasdiqlaydi. Shunday xalqaro konferentsiyalar 1966 yildan boshlab har yili 
bahorda Angliyada otkazilib kelinadi va anjuman materiallari ―Pedagogik texnologiya jihatlari‖ 
(Aspects of Educational Technologu) nomida nashr qilinadi. 
Shu kabi ma'lumotlarni keltirishni garb davlatlari misolida yana ham davom ettirish 
mumkin, biroq 1-rasm bunga ehtiyoj qoldirmaydi. Yuqoridagilarning oziyoq PT pedagogika 
nazariyasi va amaliyoti sohasidagi alohida hodisa sifatida diqqat markazda turganligini, 60-
yillardan boshlab chet ellarda yangi yonalish sifatida shakllanganligini ta'kidlab turibdi. 
Tahlillarning korsatishicha, bu davrda PT ikki yonalishda muhokama qilindi va rivojlantirildi: 
birinchisi - oquv jarayoniga texnik vositalarini qollash bilan bogliq bolsa ( shu jumladan 
dasturli ta'limning texnik vositalari), ikkinchisi - oqitish texnologiyasi masalalarini, ya'ni oquv 
materiallarni tahlil qilishdan tortib ta'lim jarayonini turlicha nashrli va texnik vositalardan 
jamuljam foydalangan holda tizimli tashkil etishga qadar bolgan keng doiradagi muammolarni 
qamrab oladi. Shu yerda birinchi konferentsiya materiallari (1966 yil) toplamning kirish 
maqolasida yozilgan juda muhim dalilni keltirish orinlidir: ―ikki tushuncha - ―pedagogika― va 
―texnologiya―larni qoshish mantiqi tortishuvlarga sabab bolayapti. Chunki ―texnologiya― sozi 
sinf xonasiga texnikani kiritish va ―degumanizatsiya― (insonparvarlikdan voz kechish) goyasi 
bilan tavsiflanishi pedagogik kasb vakillarini chochitishi mumkin―. Albatta, bu fikr ma'lum 
darajada togri bolishi mumkin. Biroq texnokratik fikrlash (texnikaning inson va uning 
qadriyatlari ustidan ustunligi) fanda qoralanadi yoki inson hech qachon ―temir mashina―ga tobe 
bolmaydi, balki uni oz aql-zakovati bilan yaratadi va boshqaradi. Bu muammoning psixologik 
jihatlari bolib kam organilgan soha.
70-yillarning boshiga kelib oquv jihozlarining turli xillarini va oqitishning predmetli 
vositalarini loyihalash va ishlab chiqarishni yolga qoyish zaruriy shartlardan biriga aylandi, 
ularsiz ilgor metodika va oqitish shakllari samarasiz bolishi, ta'lim sifatiga erishib bolmasligi 
anglab yetildi. Shu boisdan sotsialistik lagerdagi davlatlarda ham bu sohada ma'lum hajmdagi 
ishlar amalga oshirildi. Jumladan, 1965 yilda sobiq SSSR Pedagogika Fanlari Akademiyasida 
―oquv jihozlari va oqitishning texnik vositalari― ilmiy tekshirish instituti tashkil etildi va hozir 
ham Rossiya ta'lim akademiyasi instituti sifatida faoliyat korsatayapti. 1973 yilda Vengriyada 
―oqish texnologiyasi Davlat Markazi― bevosita YuNESKO tashabbusi va dasturi asosida tashkil 
etildi va uning asosiy vazifasi oqitish texnologiyasining yangi qirralarini kashf etish, 
mutaxassislar tayyorlash tizimini takomillashtirish boyicha ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish 
kabi masalalardan iborat boldi.
YUNESKO insonparvar va taraqqiyparvar tashkilot sifatida xalqaro muammolarni organish 
bilan muntazam shugullanib kelmoqda. 1971 yilda YuNESKO sobiq bosh direktori Rene Mais 
Frantsiya Bosh vaziri (ayni vaqtda Ta'lim vaziri) Edgaro Foraga murojaat qilib maxsus guruhga 
rahbarlik qilishni, tezkor ozgarishlar roy berayotgan bir sharoitda jahon ta'limi oldiga qoyilgan 
maqsadni va uni amalga oshirish uchun aqliy va moddiy vositalar miqdorini belgilab berishni 
iltimos qildi.
Shunday qilib, 1972 yilning kech kuzida Buyuk Britaniya va Frantsiya kitob dokonlarida 
―Yashash uchun oqish. Dunyo tarbiyasi bugun va ertaga― (Learning to be Tche world of 
edication today and tomarrow) kitobi paydo boldi. Bu voqeaga roppa-rosa 27 yil vaqt otgan 
bolsa-da, ma'ruzaning asosiy goyalarini eslash foydadan xoli bolmaydi. Boz ustiga bu kitob 

boshqalari kabi mamlakatimiz keng auditoriyasiga kirib kelmadi, kutubxonalarimiz boyligiga 

aylanmagan. 
Komissiya tomonidan jahon ta'limining joriy holati tahlil qilinib asosiy yonalishlari 
belgilandi. Komissiya milliy Kontseptsiya, shuningdek maorif va tarbiyani rivojlantirish 
strategiyasini ishlab chiqish uchun oz tavsiyalarini ifoda etdi. Bu kontseptsiyaning bosh goyasi: 
inson butun hayoti davomida tiklanish holatida boladi, demak u oz potentsialini faqat uzluksiz 
ta'lim jarayonidagina amalga oshiradi - doimo yangiliklarni bilishga va mavjud tajribalarini 
faollashtirishga intiladi. Shu boisdan ma'lumotlilik faqat ma'lum hajmdagi bilimlarni uzatish 
bilan bogliq holda emas, inson oz hayoti davomida tiklanish jarayonining mantiqini 
aniqlaydigan omil sifatida tushunish kerak. Eng asosiysi, Edgaro Fora tomonidan ―zamonaviy 
texnologiya ta'limni modernizatsiyalashda harakatlanuvchi kuch― ekanligi qayd etildi. 
Bu davrda talim tizimidagi ozgarishlar turli mamlakatlarda turlicha kechdi: ba'zi birlari 
amaliyotdagi mavjud ta'limni takomillashtirishni avzal korsalar, boshqalari oz oldilariga 
hozirgi ta'lim tizimini yangisiga almashtirishni maqsad qilib qoydi. Nihoyat, uchinchilari esa 
jamiyatni ozgartirmasdan turib ta'lim tizimini isloh qilish mumkin emasligini, vaqtni boy 
bermasdan yoshlar bilan olib boriladigan ta'lim-tarbiyaviy ishlarning yangi tizimini yaratishga 
kirishish kerakligini e'tirof etadilar. 
Bugun ozbekiston demokratik huquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyati qurish yolidan 
izchil borayotganligi uchun kadrlar tayyorlash tizimi tubdan isloh qilindi, davlat ijtimoiy 
siyosatida shaxs manfaati va ta'lim ustuvorligi qaror topdi. oquv-tarbiyaviy jarayonni ilgor 
pedagogik texnologiyalar bilan ta'minlash zarurati ham Kadrlar tayyorlash milliy dasturini 
royobga chiqarish shartlaridan biridir. Shu sabab biz bu pedagogik fenomenning paydo bolishi 
va rivojlanish jarayonini organishga tarixiy yondashmoqdamiz. 
1977 yilda Budapeshtda otkazilgan oqitish texnologiyasi boyicha Xalqaro semenarda 
ta'limni texnologiyalashtirish jarayoni bilan bogliq omillar rus olimi S.G.Shapovalenko 
tomonidan quyidagicha belgilandi: 
- texnikani bilish va mukammal egallash; 
- audiovizual fondi bilan tanish bolish; 
- texnik vositalardan foydalanish metodikasini egallash. 
Biroq bu fikrning bir yoqlamaligi yakqol kozga tashlanadi. Undan farqli olaroq goyalar 
shu semenar ishtirokchilari tomonidan aytildi. Misol uchun, venger olimi L.Salai oqitish 
texnologiyasi doirasini bir muncha kengaytirishga urinadi: rejalashtirish, maqsad tahlili, oquv-
tarbiyaviy jarayonni ilmiy asosda tashkil etish, maqsad va mazmunga mos keladigan metodlar, 
vositalar va materiallarni tanlash bevosita PTni loyihalashdagi oqituvchi faolitiyaga xosligini 
ta'kidlaydi. Shunga yaqin fikrlar, ya'ni oqitish texnologiyasi ozida yordamchi vosita va yangi 
tizimni qamrab olgan holda oquv jarayonini rivojlantirishga, uning tashkiliy shakllarini, 
metodlarini, mazmunini ozgartirgan holda oqituvchi va oquvchilarning pedagogik 
tafakkurlashiga ta'sir korsatishi J.Tseller tomonidan ta'kidlandi. Bu ma'lumotlar shundan dalolat 
beradiki, 70-yillar oxiriga kelib chet ellarda texnika rivoji va ta'limni kompyuterlash darajasiga 
bogliq holda PTn