Ус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги

Ҳалқ хўжалиги корхоналари ходимларнинг вақтинча меҳнатга лаёқатсизлиги қисқаришининг иқтисодий самарасини ҳисоблаш
Ҳисоблаш усули даволаниш муддатларнинг, қисқариши туфайли эришилган иқтисодий самарани ҳисоблашга ўхшаш, аммо ундан бирмунча фарқ қилади.
Ишлаб чиқаришда янги қийматни (соф маҳсулотни) ишлаб чиқариш ва вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича тўловлар ҳақидаги маълумотларни аниқ корхона бўйича ҳисоблаш зарур бўлади, бунда 1 ишчи ҳисобига 1 ишчи кунда ишлаб чиқарилган соф махсулотнинг катталиги (D1) қуйидаги формула бўйича аниқланади.
D1 = D / Рхф
Бу ерда:
D - ишлаб чиқарилган соф маҳсулотларнинг (меъёрий) микдори
Р - корхона ишчиларининг сони;
Ф - корхонанинг барча ходимлар томонидан амалдаги ишланган ишчи кунлари сони;
Агар корхонада соф махсулот кўрсаткичи ҳисобланмаса, у ҳолда D1
катталикни қуйидагича топиш мумкин:
Д1=3 + П/Р х Ф
Бу ерда:
3 - корхона ишчиларининг ижтимой суғурта бўйича устама ҳақи эга ойлик маоши;
П - корхонанинг даромади.
Ҳисоблашлар учун зарур маълумотлар корхонанинг статистик ҳисоботлардан олинади.

• 
  меҳнат бўйича ҳисобот - ф №2;
  
• 
  давлат ижтимоий суғуртаси учун тўловлар (взнослар) бўйича ҳисоб китоб
  қайдномалари - ф № 4;
  
• 
  вақтинча мехнатга лаёқотсизлик ҳақида ҳисобот - ф №16;
  
• 
  даромад ҳақида маълумотлар эса корхонанинг балансидан олинади.
  

Агар бирор-бир сабаб туфайли D1 ни ҳисоблаш учун зарур маълумотларни олишда қийинчиликлар пайдо бўлса, у ҳолда таҳлилий ҳисоблаш учун корхонада ишловчи 1 ишчи ҳисобидан соф махсулот кўрсаткичнинг ўрнига ушбу тармок бўйича битта ишчи хисобидаги миллий даромад кўрсаткичларидан фойдаланиш мумкин.
Агар корхонада ўзининг тиббиёт санитария қисми бўлмаса, у ҳолда стационарда ва поликлиникада даволанган беморлар сонини аниқлаш мураккаб бўлади. Бизнинг мамлакатимизда беморларнинг 80-85% поликлиникаларда ва 15-20 % стационарларда даволанадилар. Шунинг учун қуйидагича тахминий хисоблаш мумкин бўлади (шартли равишда). Агар поликлиникада врачларга бўлган 1 қатнов 90 сўм 1 ўрин-куннинг қиймати 900 сўм, амбулатор беморларнинг поликлиникага қатнови 3 кунда 1марталикни ҳисобга олинса, у ҳолда битта беморни бир кун даволашга бўлган ўртача ҳаражатлар қуйидагича бўлади:
Масала 3 (шартли). Заводда ишлайдиганлар сони 1000 та. 1 ишчи куни ҳисобида 1 ишчи томонидан 2600 сўмлик соф махсулот ишлаб чиқарилади, вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик бўйича тўловларнинг ўртача моқдори —600 сўм битта беморнинг бир кун даволанишига кетган ҳаражатлар 200 сўм 1 ишчи ҳисобидаги вақтинча меҳнатга лаёқотсизлик 2002 йилда 1997-2001 йиллар учун ўртача йиллик кўрсаткичига нисбатан 12 календар кунидан 8 кунга камайди, яъни 4 календар кунига (шу жумладан 4x0, 75 =3 ишчи кунига). Вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик билан касалланишни камайишининг иқтисодий самараси 1 ишчига нисбатан қуйидагича бўлади: