Ус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги

Ногиронликни камайтиришда иқтисодий самарани баҳолаш.
Меҳнат қобилиятини тўлиқ йўқотиш билан боғлиқ ногиронликда ҳалқ хўжалигидаги йўқотишлар қуйидаги асосий элементлардан ташкил топади: ногиронлик натижасида ишлаб чиқарилмаган миллий даромад (сарф махсулот), ногиронлик йиллари давомида ижтимоий таъминот бўйича нафақалар ногиронларга қўшимча тиббий хизмат кўрсатиш бўйича қўшимча харажатлар ногиронликни малакасини ўзгартириш бўйича ўқитиш харажатлари ва ҳ.к. Агар ногирон меҳнат қобилиятини қисман сақлаб қолган ҳолда, ўз мутахасислиги бўйича иш фаолиятини давом эттирса аввалгидан паст бўлмаган ҳақ тўланса, у ҳолда ногиронликдан ҳалқ хўжалигидаги йўқотишлар киритилмайди. Агар ногирон меҳнат қобилиятини қисман йўқотиш натижасида камроқ тўланадиган ишга ўтса унинг томонидан ишлаб чиқариладиган миллий даромад (соф махсулот) аввалги катталикка нисбатаншундай камаядики, йиллик иш ҳақи аввалги иш ҳақига нисбатан кам бўлади.
Ногиронликдан иқтисодий йўқотишларни ҳисоблаш (Уn) ҳисоблашда қуйидаги формулани қўллаш мумкин
Уn = (Dn+Псо+Лu) х И х u
Бу ерда:
Dn - Ногиронлик натижасида 1 ишчи томонидан ишлаб чиқарилмайдиган миллий даромаднинг (соф махсулотининг) йиллик ўртача миқдрри, сўмда;
Псо - ногиронлик бўйича нафақаларнинг йиллик ўртача микдори, сўмда; Ли - 1 ногиронга тиббий хизмат кўрсатиш учун йил давомида кетган ўртача кўшимча ҳаражатлар, сўмда;
И - ногиронлар сони;
u - битта ногирон томонидан ногиронлик туфайли йўқотилган ўртача меҳнат йиллари.
Ногиронликнинг камайтиришнинг иқтисодий самарадорлиги олди олинган иқтисодий йўқотишларнинг йиғиндиси билан ҳисобланади:
Э и =У иб - У Ир
Бу ерда:
У иб - базис даврида ногиронлик натижасидаги ҳалқ хўжалигидаги йўқотишлар;
Уир - ҳисобот даврида ногиронлик натижасида ҳалқ хўжалигидаги йўкотишлар.
Даволаш муддатларининг қисқариши туфайли касалхоналарнинг бюджетларини шартли равишда тежалишини аниқлаш.
Соғлиқни сақлашнинг муҳим иқтисодий йўналиши - даволаш муассасаларига ажратиладиган воситалардан самарали фойдаланишни оширишдир. Маълумки масалан, бўш қолаётган ўринга бўлган ҳаражатлар банд ўринни таъминлаш қийматининг ³/4 қисмини ташкил этади. 1 ўрин-кунга бўлган ҳаражатлар кўпайиш тенденциясига эга бўлгани учун ҳам ўрин фондидан фойдаланишни яхшилаш долзарб масаладир.
Касалхона муассасалари фаолиятига иқтисодий тавсиф беришда ўриннинг йил давомидаги ишлашининг режали кўрсаткичларининг бажарилишини тахлил этиш муҳимдир (ўрин-кунларнинг режали сони). Стационарнинг ўрин-кунлар бўйича режани (Ус) бажара олмаганлиги билан боғлиқ иқтисодий йўкотишлар қуйидаги формула оркали хисобланиши мумкин.