Urmaiov N. J., R o ‘ziyev O. A., Gulmatov J. Q., Berdiyev S. R. Qishloq xo‘jaligiiqtisodiyoti «tafakkur»

Ball bonitetlari bo‘yicha asosiy qishloq xo‘jalik ekinlarining
kadastrli hisoblangan hosildorligi, sentner/ga 
_________
Ball
bonitetlari
Paxta
Don
Beda
Don
uchun
makka
Bir
yillik
o‘tlar
Ildiz-
meva-
lilar
10
4
6
20
7,5
30
90
20
8
12
40
15,0
60
180
30
12
18
60
22,5
90
270
40
16
24
80
30,0
120
360
50
20
30
100
37,5
150
450
60
24
36
120
45,0
180
540
70
28
42
140
52,5
210
630
80
32
48
160
60,0
240
720
90
36
54
180
67,5
270
810
100
40
60
200
75,0
300
900
1 ballga 
to‘g‘ri 
keluvchi 
hosil, 
sentner
0,4
0,6
2,0
0,75
3,0
9,0
Sabzavot-poliz ekinlari bo‘yicha kadastrli hisoblangan hosildorlik shu 
sohaga ixtisoslashgan aniq bir xo‘jalik yoki uning biron bo'linmalarming 
amaldagi hosildorlik ma'lumotlari bo'yicha aniqlanadi.
Qishloq xo'jaligiga mo'ljallangan yerlarning m e’yoriy qiymati 
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 19-maydagi 120- 
sonli 
“ 1998-2000-yillarda 
qishloq 
xo‘jaligidagi 
iqtisodiy 
islohotlami 
chuqurlashtirish dasturini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 
qaroriga ko'ra aniqlanadi. Qishloq xo‘jaligi yerlarining me'yoriy qiymati 
banklardan ipoteka qarzlari berishda, xususiy turarjoylar qurish uchun yer
67
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ajratib berish va dehqon xo'jaliklariga me’yordan ortiqcha yer ajratib berishda, 
yer solig'i miqdorini aniqlash, kimoshdi savdolari orqali yer uchastkalarini 
sotish va qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa hollarda shu yeming dastlabki 
bahosini belgilash uchun qoMlaniladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi yer resurslari, geodeziya, kartografiya va 
davlat kadastri Davlat qo'mitasi raisining “O'zbekiston Respublikasi qishloq 
xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarining qishloq xo'jalik yerlari me'yoriy 
qiymatini aniqlash bo'yicha vaqtinchalik yo‘riqnomani tasdiqlash to‘g‘risida”gi 
buyrug'i 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2006-yil 19-aprelda 
ro'yxatga olingan va 2006-yil 29-apreldan kuchga kirgan. Ushbu yo‘riqnomaga 
ko‘ra, sug'oriladigan yerlaming me'yoriy qiymati quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi:
SFm
* 100 
* Ki* K
2
* Ki
YOm
= -----------------------------
SKF
Bunda: 
YQm -
1 gektar sug‘oriladigan yeming me'yoriy qiymati, ming
so‘m;
SFm
- olinadigan me’yoriy sof foyda, ming so‘m;
SKF
- bank ssuda kapitalining yillik foizi.
K i
- hududiy koeffitsiyent;
K
2
-
yer uchastkasining joylashuvini hisobga oluvchi koeffitsiyent;
K
3
- yer uchastkasining sug‘orish uchun suv bilan ta’minlanganligini 
hisobga oluvchi koeffitsiyent.
Ushbu koeffitsiyentlar yuqoridagi buymqqa ilova tarzida jadvallar 
shaklida berilgan.
Yeming me’yoriy qiymatini hisoblashda kerak boiadigan me'yoriy 
sof foyda ko‘rsatlcichi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
SFm
=
Mm
* 
Fm
100
Bunda: 
Mm
- 1 gektar qishloq xo‘jalik yerlarining me'yoriy 
mahsuldorligi, bu yerlaming bonitet ballari bo'yicha maxsus jadvallar orqali 
aniqlanadi;
Fm
- me'yoriy foyda, bu turli bonitet ballariga ega yerlarda 
ekilgan ekin turlari bo‘yicha tegishli foizlarda maxsus jadvallar orqali 
aniqlanadi.
Me'yoriy sof foydani ekin maydonlarining tarkibi va qishloq xo‘jaligi 
ixtisoslashganligidan kelib chiqib quyidagi ikki variantning bittasi bo'yicha 
hisoblash mumkin:
- asosiy ekinlar bo‘yicha;
- yeri baholanayotgan ayni obyektda (xo'jalik, tuman, viloyatda) 
yetishtirilayotgan asosiy ekinlami birga qo‘shish natijasi bo‘yicha.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bir gektar sug'oriladigan yerdan olingan me'yoriy yalpi mahsulotni 
aniqlash quyidagicha amalga oshirilishi mumkin:
- yeri baholanayotgan obyektning ekin maydonlari tarkibi va shu ekinlarning 
sotish baholari bo'yicha o‘rtachasini qo'llab;
- umumiy ekin maydonidagi har bir qishloq xo'jalik ekini bo'yicha baholarni 
hisoblab chiqish asosida.
Paxta-don majmuidagi me'yoriy yalpi mahsulotni hisoblab chiqishni 
soddalashtirish uchun obyekt umumiy ekin maydoni tarkibidagi paxta 
salmog'iga bog'liq ravishda yalpi mahsulot qiymatini tuzatishda maxsus 
koeffitsiyentlardan foydalaniladi (3.6-jadval).
3.6-jadval